Historicity of Constitutional Movement: a Study of Relationship between Contemporary Iran’s Social Developments and Constitutional Movement

Document Type : Original Article

Authors

1 Associate Professor of Allameh Tabatabai University

2 PhD Student in Political Sociology, Islamic Azad University, Central Tehran Branch

Abstract

This article discusses the two concepts of historicity and social life derived from the Constitutional Movement and seeks to figure out relationship between them and contemporary Iranian social developments. It claims that the Constitutional Movement has fundamentally affected contemporary social changes in Iran through the creation of historicity and a new social life.;
The approach used in this article is taken from social relations system (action system) and its method is based on historical sociology. Based on the analysis and explanation provided, the Constitutional Movement has affected the social life of people in three subjective, objective (action) and structural dimensions.;
Subjectively, national sovereignty was given to the people as the right of self-determination. In the objective dimension, individual and collective action areas were formed, and in the structural one, new institutional contexts were created .In fact, with the occurrence of the Constitutional Movement, the concept of the political was introduced in the Iranian society

Keywords


الف) منابع فارسی

1. احمدی، حمید، مرتضی منشادی (1387). پیوستار تاریخی جنبش‌های اجتماعی ـ سیاسی معاصر ایران، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 38، شماره 4 زمستان.
2. اسکاچپول، تدا (1388). بینش و روش در جامعه‌شناسی تاریخی، ترجمه هاشم آقاجری، چاپ اول، تهران: نشر مرکز علوم انسانی دانشگاه اصفهان، شماره 12، بهار.
3. اشرف، احمد (1359). موانع تاریخی رشد سرمایه‌داری در ایران: دوره قاجاریه، تهران: نشر زمینه.
4. اشرف، احمد (1383). از انقلاب سفید تا انقلاب اسلامی، ترجمه محمد سالار کسرایی، فصلنامه پژوهشنامه متین، شماره 22.
5. اعتمادالسلطنه، محمدحسین خان (1385). روزنامه خاطرات، با مقدمه و فهرست‌های ایرج افشار، تهران: انتشارات امیرکبیر.
6. اقبال آشیانی، عباس (1305). اعزام محصل به پاریس (1)، مجله تعلیم و تربیت، سال 2، شماره4.
7. اکبری، م (1382). سیاحت‌نامه ابراهیم بیک، بیانیه‌ای علیه وضع موجود، در بررسی مبانی فکری و اجتماعی مشروطیت ایران، تهران: مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.
8. اکبری، محمدعلی (1384). چالش‌های عصر مدرن در ایران عهد قاجار، تهران: انتشارات روزنامه ایران.
9. امانی، سید مهدی (1380). جمعیت‌شناسی عمومی ایران، تهران: انتشارات سمت.
10. امین‌الدوله، م. ع (1354). خاطرات سیاسی، تهران: انتشارات امیر کبیر.
11. آبراهامیان، یرواند (1376). مقالاتی در جامعه‌شناسی سیاسی ایران، ترجمه سهیلا ترابی فارسانی، تهران: شیرازه.
12. آبراهامیان، یرواند (1379). ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل محمدی و ابراهیم فتاحی، تهران: نشر نی.
13. آدمیت، فریدون (1349). اندیشه‏های میرزا فتحعلی آخوندزاده، تهران: انتشارات خوارزمی.
14. آدمیت، فریدون (1354). فکر دمکراسی اجتماعی در نهضت مشروطیت ایران، تهران: پیام.
15. آدمیت، فریدون (1355). ایدئولوژی نهضت مشروطه ایران، ج: اول، تهران: پیام.
16. آدمیت، فریدون (1355). ایدئولوژی نهضت مشروطه ایران؛ مجلس اول و بحران آزادی، جلد دوم، تهران: روشنگران.
17. آدمیت، فریدون (1385). الف، امیرکبیر و ایران، چاپ نهم، تهران: انتشارات خوارزمی.
18. آدمیت، فریدون (1385). ب، اندیشه ترقی و حکومت قانون: عصر سپهسالار، چاپ سوم، تهران: انتشارات خوارزمی.
19. آدمیت، فریدون و هما ناطق (1356). افکار اجتماعی و سیاسی و اقتصادی در آثار منتشر نشده دروان قاجار، تهران: نشر آگاه.
20. آفاری، ژانت (1369). انجمن‌های نیمه‌سری زنان در نهضت مشروطه، ترجمه جواد یوسفیان، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
21. براون، ادوارد (1376). شرح حال رجال ایران در قرن 12 و 13 و 14 هجری، چاپ پنجم، تهران: انتشارات زوار.
22. بشیریه، حسین (1393). زمینه‌های اجتماعی انقلاب ایران، تهران: نگاه معاصر.
23. بنکداریان، منصور (1392). بریتانیا و انقلاب مشروطه ایران، ترجمه کاظم فیروزمند، تهران: نامک.
24. بیات، آصف (1391). سیاست‌های خیابانی، جنبش تهی‌دستان در ایران، ترجمه سید اسدالله نبوی چاشمی، تهران: پردیس دانش.
25. پاولویچ، م، تریا، و ایرانسکی، س (1357). سه مقاله درباره انقلاب مشروطه ایران، تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.
26. پطروشفسکی، ای. پ (1350). اسلام در ایران، ترجمه کریم کشاورز، تهران: پیام.
27. تاجیک، محمدرضا (1394). اصلاح‌طلبی و خوانش‌های ممکن از مشروطه‌خواهی، مجله مهرنامه، شماره 43، مردادماه.
28. ترابی فارسانی، سهیلا (1384). تجار، مشروطیت و دولت مدرن، تهران: نشر تاریخ ایران.
29. تورن، آلن (1386). مقدمه‌ای بر مطالعه جنبش‌های اجتماعی، در «فهم و مطالعه جنبش‌های اجتماعی جدید»، ترجمه علی حاجلی، تهران: انتشارات جامعه و فرهنگ.
30. توفیق (1385). مدرنیسم و شبه پاتریمونیالیسم: تحلیلی از دولت در عصر پهلوی، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره هفتم، شماره1، بهار.
31. تیرنی، برایان (1393). دین، قانون و پیدایش فکر مشروطه، ترجمه حسین بادامچی و محمد راسخ، تهران: نگاه معاصر.
32. تیموری، ابراهیم (1361). تحریم تنباکو، چاپ سوم، تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.
33. جعفریان، رسول (1378). بست‌نشینی مشروطه‌خواهان در سفارت انگلیس، تهران: تاریخ معاصر ایران.
34. جلایی‌پور، حمیدرضا (1381). جامعه‌شناسی جنبش‌های اجتماعی: با تأکید بر جنبش اصلاح طلبی دوم خرداد، تهران: انتشارات طرح نو.
35. جوادی، ریحانه (1391). درآمدی بر جامعه‌شناسی تاریخی اصلاحات: استدلال‌های مخالفان اصلاحات در اصلاحات ناصرالین شاه (1278-1275ه. ق)، فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دوره اول، شماره 3، پاییز.
36. جهانبگلو، رامین (1383). موج چهارم، ترجمه منصور گودرزی، چاپ سوم، تهران: نشر نی.
37. چلبی، مسعود و غلامرضا عظیمی (1387). مطالعه تطبیقی ـ تاریخی رابطه ساختار سیا با توسعه اقتصادی: (ایران، چین و ژاپن 1920-1800)، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره هشتم، شماره 1، بهار.
38. حاجلی، علی (1386). چرخش مدنی در جنبش‌های اجتماعی و کنش‌های جمعی اخیر ایران (در علی حاجلی، فهم و مطالعه جنبش‌های اجتماعی جدید)، تهران: انتشارات جامعه و فرهنگ.
39. حائری، عبدالهادی (1364). تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق، تهران: انتشارات امیرکبیر.
40. حائری، عبدالهادی (1372). نخستین رویاروی‌های اندیشه‌گران ایرانی با دو رویه تمدن بورژوازی غرب، تهران: انتشارات امیرکبیر.
41. حسین‌زاده، فهیمه (1387). ویژگی‌ها و صورت‌بندی جنبش‌های اجتماعی در ایران، تهران: مجمع تشخیص مصلحت نظام، پژوهشکده تحقیقات استراتژیک.
42. خالصی، عباس (1366). تاریخچه بست و بست‌نشینی، تهران: انتشارات علمی.
43. خانیکی، هادی (1382). قدرت، جامعه مدنی و مطبوعات، تهران: طرح نو.
44. خلخالی، عمادالعلما (1390). رساله معنی و فواید سلطنت مشروطه، مکتوب 1325ق، در رجبی (دوانی)، محمدحسن، مکتوبات و بیانات سیاسی و اجتماعی علمای شیعه، تهران: نشر نی.
45. خواجه نصیرالدین طوسی (1356). اخلاق ناصری، تصحیح و تنقیح مجتبی مینوی ـ علیرضا حیدری، تهران: خوارزمی.
46. خواجه نظام‌الملک طوسی (1383). سیاستنامه (سیرالملوک)، تصحیح هیوبرت دارک، تهران: علمی فرهنگی.
47. دامغانی، محمدتقی (1357). اولین قوانین ایران قبل از مشروطیت، تهران: بهزاد.
48. دانشور علوی، نورالله (1377). جنبش وطن‌پرستان اصفهان و بختیاری (تاریخ مشروطه ایران)، تهران: آنزان.
79. دوانی، جلال‌الدین (1391). اخلاق جلالی، تصحیح عبدالله مسعودی آرانی، تهران: مؤسسه اطلاعات.
50. دولتشاهی، علیرضا (1386). رساله یک کلمه، نوشته میرزا یوسف خان تبریزی «مستشارالدوله»، تهران: نشر بال.
51. رازی، نجم‌الدین (1352). مرصادالعباد، تصحیح محمد امین ریاحی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر.
52. راسخ، محمد و فاطمه بخشی‌زاده (1392). پیش‌زمینه مفهوم قانون در عصر مشروطه: از مالک‌الرقابی تا تنظیمات، مجله حقوقی دادگستری، شماره 83، پاییز.
53. راوندی، مرتضی (1356). تاریخ اجتماعی ایران، تهران: انتشارات امیرکبیر.
54. رائین، اسماعیل (1345). انجمن‌های سری در انقلاب مشروطیت ایران، تهران: جاودان.
55. ربانی خوراسگانی، علی (1377). بررسی سه رهیافت نظری در جامعه‌شناسی تاریخی، مجله علمی پژوهشی دانشکده ادبیات و علوم .
56. رنه دالمانی، هانری (1335). سفرنامه از خراسان تا بختیاری، ترجمه و نگارش فره وشی، گیلان.
57. رئیس‌نیا، رحیم (1352). زمینه‌های اقتصادی و اجتماعی انقلاب مشروطیت ایران، تبریز: انتشارات ابن‌سینا.
58. رئیس‌نیا، رحیم (1357). سیاست طالبی، تهران: انتشارات علم.
59. زاهد، سعید (1381). جنبش‌های اجتماعی معاصر ایران، تهران: انتشارات سروش و طه.
60. زرگری‌نژاد، غلامحسین (1377). رسائل مشروطیت؛ هیجده رساله و لایحه درباره مشروطیت، تهران: کویر.
61. زیباکلام، صادق (1377). سنت و مدرنیته، ریشه‌یابی علل ناکامی اصلاحات و نوسازی سیاسی در ایران عصر قاجار، تهران: نشر روزنه.
62. سرمد، غلامعلی (1372). اعزام محصل به خارج از کشور (در دوره قاجاریه)، تهران: بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی.
63. سید امامی، کاووس (1377). روش‌های تاریخی تطبیقی در آثار تدا اسکاچپول و چارلز تیلی، فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق، سال اول، شماره اول.
64. سیف، احمد (1373). اقتصاد ایران در قرن 19، تهران: نشر چشمه.
65. شاکری، خسرو (1384). پیشینه‌های اقتصادی و اجتماعی جنبش مشروطیت و انکشاف سوسیال دمکراسی، تهران: اختران.
66. صدیقی، بهرنگ (1390). آیا جنبش مشروطه آغازی دارد؟ خوانشی فوکویی از جنبش مشروطه و نقش روشنفکران در آن، مجله جامعه‌شناسی ایران، دورهدوازدهم، شماره 3، پاییز.
67. طالبان، محمدرضا (1389). تحلیل خلاف واقع در تبیین‌های تاریخی علوم اجتماعی، مجله علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، بهار و تابستان.
68. طالبوف، عبدالرحیم (1356). مسالک المحسنین، به کوشش باقر مؤمنی، تهران: انتشارات شبگیر.
69. علی‌احمدی، علی‌رضا و وفا غفاریان (1382). اصول شناخت و روش تحقیق (با نگاهی به مطالعات تاریخی)، فصلنامه علمی ـ پژوهشی علوم انسانی دانشگاه الزهراء، سال سیزدهم شماه 46-47 تابستان و پاییز.
70. عیسوی، چارلز (1369). تاریخ اقتصادی ایران: عصر قاجار، 1215-1332 ه. ق. چاپ دوم، تهران: گستره.
71. فروند، ژولین (1372). نظریه‌های مربوط به علوم انسانی، ترجمه علی محمد کاردان، چاپ دوم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
72. فوران، جان (1377). مقاومت شکننده؛ تاریخ تحولات اجتماعی ایران از صفویه تا سال‌های پس از انقلاب اسلامی، ترجمه احمد تدین، تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا.
73. فوران، جان، (1382). تحلیل نظری از انقلاب 1979-1977 ایران، ترجمه سید صدرالدین موسوی، پژوهشنامه متین، شماره 19، تابستان.
74. فیرحی، داود (1394). آستانه تجدد، در شرح تنبیه الامه و تنزیه المله، تهران: نشر نی.
قاسمی پویا، اقبال (1377). مدارس جدید در دوره قاجاریه: بانیان و پیشروان، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
75. قیاسی، فاطمه (1394). از عدالت‌خانه تا مشورت‌خانه تعامل اندیشه و عمل در عصر مشروطیت، تهران: لوح فکر.
76. قیصری، علی (1392). حقوق اساسی و تکوین حقوق مدنی در ایران (1320-1285)، در انقلاب مشروطه ایران، ویراسته لادیه، ماری و فولادی (1394)، جمعیت و سیاست در ایران از سلطنت مشروطه تا جمهوری اسلامی، دفترهای مؤسسه ملی مطالعات جمعیت‌شناسی فرانسه (INED).
77. کاتوزیان، محمدعلی (1377). فرّه ایزدی حق الاهی پادشان، اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، شماره 9، 10، 12 تیر.
78. کاتوزیان، محمدعلی (1379). دولت و جامعه در ایران: انقراض قاجار و استقرار پهلوی، ترجمه حسن افشار، تهران: نشر مرکز.
79. کاتوزیان، محمدعلی (1381). تضاد دولت و ملت: نظریه تاریخ و سیاست در ایران، ترجمه علیرضا طیب، تهران: نشر نی.
80. کاتوزیان، محمدعلی (1383). اقتصاد سیاسی ایران از مشروطیت تا پایان سلسله پهلوی، ترجمه محمدرضا نفیسی و کامبیز عزیزی، تهران: نشر مرکز.
81. کاتوزیان، محمدعلی همایون (1380). به‌سوی نظریه عمومی انقلاب‌های ایران، ترجمه علی‌رضا طیب، فصلنامه راهبرد، شماره19، بهار.
82. کاشانی، افضل‌الدین (1331). ‌ساز و پیرایه‌های شاهان پرمایه، ویراسته مجتبی مینوی، تهران: دانشگاه تهران.
83. کاشانی، سید محمود (1388). حقوق مدنی (قرادادهای ویژه)، تهران: نشر میزان .
84. کدی، نیکی (1375). ریشه‌های انقلاب ایران، ترجمه عبدالرحیم گواهی، تهران: قلم.
85. کدی، نیکی (1381). ایران دوره قاجار و برآمدن رضا خان (1304-1175) ترجمه مهدی حقیقت‌خواه، تهران: ققنوس.
86. کدی، نیکی (1383). نتایج انقلاب ایران، ترجمه مهدی حقیقت‌خواه، تهران: ققنوس.
87. کرزن، لرد (1380). ایران و قضیه ایران، وحید مازندرانی، چاپ پنجم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
88. کریمی زنجانی اصل، محمد و سیده آمنه حسینی گلسفیدی (1375). ناسازگاری در قدرت سیاسی، نگاهی گذرا به ساختار قدرت سیاسی در ایران عصر قاجار (از ابتدا تا ظهور مشروطیت)، مجله اطلاعات سیاسی اقتصادی، شماره 113و114.
89. کسروی، احمد (1344). تاریخ مشروطه ایران، تهران: امیرکبیر.
90. کوهستانی‌نژاد، مسعود (1383). قرائت‌خانه‌های ایران از آغاز تا سال1311 شمسی، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
91. گرجی ازندریانی، علی‌اکبر و فردین مرادخانی (1392). تکوین مفهوم قانون اساسی در انقلاب مشروطیت ایران، فصلنامه حقوق، محله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 43، زمستان.
92. لمبتون، ا. کی. اس و کاترین فورد (1377). مالک و زارع در ایران، ترجمه منوچهر امیری، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
93. لمبتون، آ. کی. اس (1375). ایران عصر قاجار، ترجمه سیمین فصیحی، تهران: گوتنبرگ.
94. لمبتون، آن، کی. اس (1379). نظریه دولت در ایران، ترجمه چنگیز پهلوان، تهران: گیو.
95. لیتل، دانیل (1373). تبیین در علوم اجتماعی، ترجمه عبدالکریم سروش، تهران: صراط.
96. محبوبی‌اردکانی، حسین (1370). تاریخ مؤسسات تمدنی جدید در ایران، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، جلد اول.
97. محیط طباطبایی، سید محمد (1327). رساله غیبیه، مجموعه آثار میرزا ملکم خان، تهران: دانش.
98. مستوفی، عبدالله (1343). شرح زندگانی من، جلد اول، تهران: انتشارات زوار.
99. معدل، منصور (1382). طبقه، سیاست و ایدئولوژی در انقلاب ایران، محمد سالار کسرایی، تهران: انتشارات باز.
100. معمار، رحمت‌الله (1387). تحلیل جامعه‌شناختی از وقوع جنبش مشروطه در ایران با استفاده از نظریه فشار ساختاری اسلمسر، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، سال 15، شماره 58-59.
101. ملک‌زاده، مهدی (1371). تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، ج2، تهران: انتشارات علمی.
102. منشادی، مرتضی (1392). ماهیت و مفهوم مشروطیت در مذاکرات نخستین مجلس شورای ملی، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 43، شماره 4، زمستان.
103. منوچهری، عباس و مجتبی روستایی (1390). حق یا قانون در شعر عصر مشروطه، مجله پژوهش‌های علوم تاریخی، دوره 3، شماره 1، تابستان و پاییز.
104. مهرآیین، مصطفی (1385). ریشه‌ها و نتایج انقلاب اسلامی ایران: دیدگاه‌های نیکی کدی، پژوهشنامه متین، شماره 33.
105. میرزا سمیعا، محمد سمیع (1378). تذکره‌الملوک و سازمان اداری حکومت صفوی یا تعلیقات مینورسکی بر تذکره‌الملوک، به اهتمام سید محمد دبیر سیاقی، ترجمه مسعود رجب‌نیا، تهران: امیرکبیر.
106. میلانی، عباس (1378). تجدد و تجددستیزی در ایران، تهران: نشر آتیه.
107. ناطق، هما (1358). مصیبت وبا و بلای حکومت، تهران: نشر گستر.
108. ناظم‌الاسلام کرمانی، محمد (1362). تاریخ بیداری ایرانیان، به اهتمام علی‌اکبر سعیدی سیرجانی، چاپ چهارم، تهران: آگاه.
109. ناهید، عبدالحسین (1360). زنان ایران در جنبش مشروطه، تبریز: انتشارات احیاء.
110. نوایی، عبدالحسین و الهام ملک‌زاده (1382). دانشجویان ایرانی در اروپا، اسناد مربوط به قانون اعزام محصل (از سال1307 تا 1313)، تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
111. ورهرام، غلامرضا (1385). نظام سیاسی و سازمان‌های اجتماعی ایران در عصر قاجار، تهران: معین.
112. ولی، عباس (1380). ایران پیشاسرمایه‌داری، ترجمه حسن شمس‌آوری، تهران: نشر مرکز.

ب) منابع لاتین

1. Abdollahyan,H. (2004). Conception of reality in historical sociology: Narrating absentte landlordism in Tehran. Tehran: Sayeroshan publication.
2. Gilbar, G. G. (1977). The big Merchant (tojar) and the Persian consititutional revolution of 1906. In Asian and African Studies.
3. Mahoney, James & Terrie, P. L. (2008). “Comparative- Historical Analysis in contemporary Political Science”, In J. M. Box- Steffensmeier, H. Brady, & D. collier (eds) , oxford University Press.
4. Melucci, Alberto, (1980). “The New Social Movements: A Theoretical Approach , social science Information”.
5. Nowshirvani, V. (1982). The beginning of commercialized agriculture in Iran. Yale University press: New Haven, Conn.
6. Sheikholeslami,R. (1997). The structure of central authority in Qajar Iran: 1871- 1896 Scholars Press.
7. Touraine, Alain, (1977). The Self Production of society. Chicago: University of Chicago Press.