کنش سیاسی دانشجویان و تأثیر محرومیت نسبی بر آن

نویسنده

استادیار جامعه‌شناسی، گروه مطالعات اجتماعی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی و عضو انجمن جامعه‌شناسی آموزش و پرورش

چکیده

در این مقاله کنش‌های سیاسی اعتراضی دانشجویان از دیدگاه جامعه‌شناختی و رابطه آن با محرومیت نسبی از دیدگاه روان‌شناختی مورد بررسی میان‌رشته‌ای قرار گرفته است. در این پژوهش از روش تحقیق کمی و کیفی و تکنیک‌های پیمایشی، مصاحبه‌ای و مطالعه اسنادی استفاده شده است. جامعه آماری در روش کمی، دانشجویان دانشگاه‌های تهران در سال 1389 و در مصاحبه، دانشجویان معترض سیاسی که حکم دریافت کرده‌اند، هستند. نتایج نشان‌دهنده پتانسیل بالای کنش‌های سیاسی اعتراضی (متغیر جامعه‌شناختی) و احساس محرومیت نسبی (متغیر روان‌شناختی) در پاسخ‌دهندگان است و رابطه این دو متغیر نیز معنادار است. این پژوهش در سال 1389، در اوج اعتراضات سیاسی، در بین قشر معترض اجتماعی (دانشجویان) و در شهر تهران که بالاترین نرخ اعتراض‌ها را داشت، انجام شده است. بنابراین نتایج به‌دست‌آمده مربوط به دوره‌ای بحرانی بوده و قابل‌تعمیم به شرایط امروزی و سایر اقشار اجتماعی و شهرها نیست

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

University Students’ Political Action and the Effect of Relative Deprivation on It Ameneh Sedighian Bidgoli

نویسنده [English]

  • Ameneh Sedighian Bidgoli
Faculty Member of Institute for Social and Cultural Studies
چکیده [English]

The author of the present article has investigated political protest from a sociological point of view and its connection with relative deprivation from a psychological viewpoint in an interdisciplinary study. In the present research quantitative and qualitative research methods have been used, and survey, interview and documentary study techniques have been employed. The statistical population in the quantitative method is the university students of Tehran universities in 2010. However, in order to complete data and gain a deeper view of university students, 20 interviews were conducted with students who had been convicted due to participation in political protests. The results show a high potential for political protest actions and a sense of relative deprivation in the interviewees, and these two variables show a significant association. It should be noted that this study was conducted among university students in Tehran, a city with the highest amount of protests, in 2010 in the heat of the political protests. Therefore, the results belong to critical circumstances, and are not generalizable to the current situation or other social classes and cities.

الف) منابع فارسی

1. اینگلهارت، رونالد (1373). تحول فرهنگی در جامعه پیشرفته صنعتی، ترجمه مریم وتر، تهران: نشر کویر.
2. برزگر، ابراهیم (1387). «تاریخچه، چیستی و فلسفه پیدایی علوم میان‌رشته‌ای»، فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 1 (1): 56-37.
3. پیران پرویز (1384). «فقر و جنبش‌های اجتماعی در ایران»،فصلنامه رفاه اجتماعی، 5 (18): 40-13.
4. پیران، پرویز (1380). «جنبش‌های اجتماعی شهری؛ با نیم نگاهی به شرایط ایران»، ماهنامه آفتاب، شماره 9.
5. توفیقی، جعفر و حمید جاودانی (1387). «میان‌رشته‌ای‌ها: مفاهیم، رویکردها، دیرینه‌شناسی و گونه‌شناسی»، فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 1 (1): 17-1.
6. جلایی‌پور حمیدرضا (1381). جامعه‌شناسی جنبش‌های اجتماعی با تأکید بر جنبش اصلاحی دوم خرداد، تهران: نشر طرح نو.
7. حسینی، حسین (1375). «بحران‌های شهری و تئوری محرومیت نسبی»، مجله سیاست دفاعی، 7: 16-15.
8. دواس، دی.‌ای (1376). پیمایش در تحقیقات اجتماعی، ترجمه هوشنگ نایبی، تهران: نشر نی.
9. دیانی، ماریو و دوناتلا دلاپورتا (1384). مقدمه‌ای بر جنبش‌های اجتماعی،ترجمه محمدتقی دلفروز، تهران: نشر کویر.
10. ربانی، علی، رسول ربانی و محمدرضا حسنی (1390). «رابطه احساس محرومیت نسبی با گرایش به هویت ملی (مورد مطالعه: دانشجویان دانشگاه اصفهان)»، جامعه‌شناسی کاربردی، 22 (2): 94-67.
11. سام دلیری، کاظم (1382). «سنجش محرومیت نسبی در نظریه تد رابرت ‌گر»، فصلنامه مطالعات راهبردی، 6 (4): 827-813.
12. ساندرز، دیوید (1380). الگوهای بی‌ثباتی، ترجمه انشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
13. صدیقیان بیدگلی، آمنه (1389). بررسی پتانسیل اعتراض سیاسی دانشجویان و عوامل مؤثر بر آن رساله دکتری، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
14. صدیقیان بیدگلی، آمنه (1393). بررسی نحوه جامعه‌پذیری سیاسی دانشجویان. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
15. علیخواه، فردین (1386). «پیامدهای سیاسی مصرف‌گرایی»، فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، 1 (1): 256-231.
16. علیخواه، فردین (1387). بررسی پتانسیل اعتراض سیاسی در شهر تهران، رساله دکتری، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
17. قاسمی، حامد و مهدی قدیمی (1391).«بررسی تأثیر احساس محرومیت نسبی و احساس بیگانگی اجتماعی بر احساس امنیت اجتماعی (مورد مطالعه دانشجویان دانشگاه‌های شهر زنجان)»، فصلنامه دانش انتظامی زنجان، 1 (4): 29-1.
18. قیس، عادله (1388). بررسی جامعه‌شناختی تأثیر احساس محرومیت (اقتصادی، اجتماعی، خدماتی) بر گرایش جوانان (15–25 سال) به رفتارهای وندالیستی: مطالعه موردی شهر تهران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد،  دانشگاه الزهرا(س).
19. گیدنز، آنتونی (1376). جامعه‌شناسی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.
20. لهسایی‌زاده، عبدالعلی (1391). «نقش محرومیت نسبی در افزایش خشونت‌های شهری مناطق حاشیه‌نشین (مورد مطالعه: شهر کرمانشاه)»، مطالعات شهری، 2 (3): 64-21.
21. محسنی تبریزی، علیرضا و محمدحسین درویش ملا (1387). «سنجش میزان احساس محرومیت نسبی و محرومیت نسبی ادراکی جوانان (مطالعه شهر تهران)»، نامه علوم اجتماعی، 34: 98-73.
22. مرادی، گلمراد و بهمن سعیدی‌پور (1389). «بررسی نقش محرومیت نسبی در ایجاد رفتار جمعی جوانان شهر کرمانشاه براساس نظریه تعامل‌گرایی بلومر»، دوفصلنامه علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، 7 (2): 191-163.
23. مشیرزاده، حمیرا (1381). درآمدی نظری بر جنبش‌های اجتماعی. تهران: پژوهشکده امام خمینی(ره).
24. مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی (1389). برگرفته از: http://irphe.ac.ir/page.php? slct_pg_id=477&sid=1&slc_lang=fa
25. نواح، عبدالرضا و سیدمجتبی تقوی‌نسب (1386). «تأثیر احساس محرومیت نسبی بر هویت قومی و هویت ملی (مطالعه موردی: اعراب استان خوزستان)»، مجله جامعه‌شناسی ایران، 8 (2): 163-142.

ب) منابع لاتین

1. Moore, D. (2003). "Perceptions of Sense of Control, Relative Deprivation, and Expectations of Young Jews and Palestinians in Israel", Journal of Social Psychology, 143 (4): 521-40.