شکل‌گیری ایران در اسطوره‌های آفرینش و هویت ملّی در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکترای روابط بین‌الملل، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات

چکیده

این مقاله به بررسی تأثیر اسطوره‌های ایرانی آفرینش بر شکل‌گیری هویت ملی در ایران در پهنة تاریخ می‌پردازد. اسطوره‌ها در شکل‌گیری هویت ایرانی در مرزهای سرزمینی ایران نقش مهمی داشته‌اند. در اسطوره‌های آفرینش، سرزمین ایران در مرکزِ جهان قرار داشته و به عنوان سرزمینی مقدس که بهترین سرزمین‌هاست معرفی شده و محدوده سرزمین‌های ایرانی نیز در اسطوره‌های آفرینش معمولاً از ناحیه سُغد یعنی آسیای مرکزی آغاز شده و با دربرگرفتن فلات ایران تا منطقه شام را شامل می‌شود (فاصله سرزمینی چین تا مدیترانه، یا محدوده رود آموی تا رود فرات). ترسیم چنین تصویری از ایران در اسطوره‌های آفرینش به انباشت مفهوم سرزمینی به نام ایران در ذهن مردمان ساکن در محدوده سرزمینی فلات ایران در دوره‌های تاریخی گوناگون انجامیده و توانسته است از این رهگذر به ایجاد و تداوم هویت ایرانی کمک کند و عنصر سرزمین را که معمولاً برای ساخت دولت- ملت‌ها در نظریه‌های مدرن هویت نیز بدان اشاره می‌شود، فراهم آورد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Iran Construction in Creation Myth and National Identity in Iran

نویسنده [English]

  • Ali Mahmoudi
. PhD student of Islamic Azad University, science & research branch
چکیده [English]

This essay discusses the impact of Persian creation myth on the formation of national identity in Iran during of the history. Persian myths have an important role in Iranian identity formation in Iranian territorial boundaries. In Persian creation myth, Iranian territories have been located in the center of the world and Iran has been introduced as the sacred ground and the best territory. Iranian territories in Persian creation myth usually consist of the Iranian plateau is the Soghd region (Central Asia) to Damascus area, the distance from China to the Mediterranean or from the Oxus to Euphrates. Drawing such picture of Iran in Persian creation myth, has led to the accumulation of concept of Iran territory (Ērānshahri concept) in the Iraniaan people mind in various historical periods and in this way helped to creation and continuation of national identity in Iran. This Ērānshahri concept provided the territory element for formation of Nation-State of Iran according modern theories of identity.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Persian myths
  • Iranian territories
  • creation myth
  • National Identity
  • Ērānshahr

 

1. احمدی، حمید (1382). «هویت ملی ایرانی در گسترة تاریخ»، فصلنامه مطالعات ملی، شماره 15، سال 4، شماره 1: 45-9.
2. احمدی، حمید (1384). «دین و ملیت در هویت ایرانی»، مجلة دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، شماره 67، بهار : 36-27.
3. احمدی، حمید (1390). بنیادهای هویت ملّی ایرانی: چارچوب نظری هویت ملی شهروندمحور، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
4. بهار، مهرداد (1389). پژوهشی در اساطیر ایران (پارة نخست و پاره دویم)، تهران: مؤسسة انتشارات آگاه.
5. بهار، مهرداد (1390). بندهش، تدوین فرنبغ دادگی، تهران: انتشارات توس.
6. بهار، مهرداد و سیروس شمیسا (1388). نگاهی به تاریخ و اساطیر ایران باستان، تهران: نشر علم.
7. پناهی خیاوی، شهرام (1385). «جامعه‌شناسی تاریخی (بررسی روش علمی در شناخت جامعه‌شناسی تاریخی با تکیه بر قلمرو موضوعی و مفهومی آن در مقایسه با رشته‌های علوم اجتماعی)»، تاریخ، شماره 1، تابستان :22-5.
8. تفضلی، احمد (1393). تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، تهران: انتشارات سخن.
9. تفضلی، احمد و ژاله آموزگار (1388). کتاب پنجم دینکرد، تهران: انتشارات معین.
10. جوان، موسی (1386). تاریخ اجتماعی ایران باستان: از آغاز مهاجرت به سرزمین قدیم ایران تا حملة اسکندر، تهران: نشر علم.
11. حاجیانی، ابراهیم (1388). جامعه‌شناسی هویت ایرانی، تهران: پژوهشکده تحقیقات استراتژیک.
12. حسنی باقری شریف‌آباد، مهدی (1387). خردسیاسی در شاهنامة فردوسی، پایان‌نامه، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات.
13. دریایی، تورج (1379). «چند نکته درباره متن پهلوی شهرستان‌های ایرانشهر»، ایران‌شناسی، سال دوازدهم، شماره 48، زمستان: 801-795.
14. دریایی، تورج (1382). «دیدگاه‌های موبدان و شاهنشاهان ساسانی دربارة ایرانشهر»، نامه باستان، سال سوم، شماره دوم، پاییز و زمستان: 27-19.
15. دوستخواه، جلیل(1391). اوستا: کهن‌ترین سرودهای ایرانیان، تهران: انتشارات مروارید.
16. زکی، محمدعلی (1378). «پژوهشی در جامعه‌شناسی تاریخی»، کیهان فرهنگی، شماره 153 :21-18.
17. سام دلیری، کاظم (1392). «جامعه‌شناسی تاریخی؛ بررسی زمینه‌های تاریخی جامعه‌شناسی تاریخی»، دوفصلنامۀ علوم اجتماعی دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، پاییز و زمستان، شماره 2: 92-57.
18. عریان، سعید (1391). شهرستان‌های ایران، در متن‌های پهلوی: کهن‌نامه‌های زبان‌شناسی، گردآوریده: جاماسب جی دستور منوچهر جی جاماسب آسانا، تهران: انتشارات علمی.
19. فردوسی، حکیم ابوالقاسم (1386). شاهنامه، بر اساس نسخة ژول‌ مُل، به کوشش عبدالله اکبریان راد، تهران: انتشارات الهام.
20. کافی، مجید (1384). «در باب جامعه‌شناسی تاریخی»، در فصلنامۀ حوزه و دانشگاه، بهار، شماره 42: 69-48.
21. کریستن‌سن، آرتور (1389). نمونه‌های نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانه‌ای ایرانیان، ترجمة احمد تفضلی و ژاله آموزگار، تهران: نشر چشمه.
22. مولوی، مولانا جلال‌الدّین محمّد بلخی (1385). مثنوی معنوی، بر اساس نسخة نیکلسون، به کوشش مجید ملایی، تهران: سپهر ادب.
23. نگهبان، حمیدرضا (1386). سوگنامة ایرج: شکل‌گیری تراژدی در تاریخ اساطیری ایران، مشهد: به نشر.