عوامل و زمینه‌های گرایش به معنویت‌گرایی جدید در میان شهروندان تهرانی

نویسندگان

1 دانشیار گروه جامعه‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی

2 دکتری جامعه‌شناسی فرهنگی دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

مقاله حاضر با هدف فهم چیستی و چرایی گرایش به «معنویت‌گرایی جدید» در میان شهروندان تهرانی، به بررسی عوامل، زمینه‌ها و شاخص‌های گرایش به این پدیده خواهد پرداخت. رویکرد روشی مقاله، کیفی و روش به کار گرفته شده، تحلیل مضمونی است و از مصاحبه‌ نیمه ساختاریافته و نمونه‌گیری نظری برای گردآوری داده‌ها بهره برده‌ایم. از مجموع 23 مصاحبه انجام شده، هشت مضمون به‌عنوان عامل: تنش اخلاقی، تجربه رنج، محرومیت، دسترسی به معنویت‌گرایی، ارتباط مؤثر با معنویت‌گرایان جدید، بحران معنا، تجربه فرامادی و تجربه حدی شناسایی شد. چهار مضمون: مدرن‌شدگی، نارضایتی فرهنگی، تجربه زیست‌جهان‌های دیگر و عاطفه‌گرایی نیز به‌عنوان زمینه‌ شناسایی شد. همچنین شاخص‌های گرایش به سه بعد معرفتی، روانی و عملی تقسیم شد. گرایش معرفتی با باورهای فرامادی جدید، تغییر نظام معنایی، تلاش برای نزدیک‌سازی نظام معنایی فعلی و پیشین و تغییر غایات زندگی در میان گروندگان مشخص شد. گرایش روانی شامل جذب آثار خوب روانی شدن و تجربه فرامادی بود و گرایش عملی نیز با جذب روش‌های آسان‌سازی ارتقای اجتماعی و اقتصادی شدن و همچنین جذب کارکردها شدن معرفی شد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Factors and Roots of Tendency for New Spirituality among Tehran’s Citizens

نویسندگان [English]

  • Abutorab Talebi 1
  • Sedigheh Ramezani 2
1 Associate-Professor, Sociology Department, Faculty of Social Sciences, Allameh Tabatabaii University
2 Ph.D. in Cultural Sociology, Allameh Tabatabaii University
چکیده [English]

This article seeks to identify the factors, fields and indicators for tendency to "new spirituality" among the citizens of Tehran to understand its nature and the reasons for its occurrence. The method used in this article is a qualitative one and its methodology is thematic analysis. Also, semi-structured interviews and theoretical sampling has been used for data collection. The eight themes which were identified from 23 interviews as factors are: moral tension, experience of suffering, deprivation, access and effective communication with new spiritualists/ spirituality, the crisis of meaning, metaphysical experience and marginal experience. Four themes have been identified as fields: modernization, cultural dissatisfaction, the experience of other universes and emotional orientations. Also, indicators were divided into three dimensions: cognitive, psychological, and practical. The cognitive orientation was identified with new metaphysical beliefs, changes in the meaning system; attempt to approximate the current and past meaning system, and changes in the goals of life. The psychological tendencies included: the attraction of good psychological effects, metaphysical experience; and practical orientation was introduced by attracting to methods of facilitating the social and economic development and attracting to functions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • new spirituality
  • cognitive orientation
  • psychological orientation
  • practical orientation

مراجع

الف) منابع فارسی

1. باستانی، سوسن و دیگران (1388). مروجان رفتارهای نوین دینی؛ مطالعه موردی جمع‌های با رویکرد روان‌شناسی و عرفان، نامه علوم اجتماعی، شماره 36.
2. برگر، پیتر و دیگران (1381). ذهن بی‌خانمان نوسازی و آگاهی، ترجمه محمد ساوجی، تهران: نشر نی.
3. حمیدیه، بهزاد (1391). معنویت در سبد مصرف، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
4. خادملو، بشیر (1389). ارزیابی و عملکرد پیامدهای اجتماعی گروه‌های معنویت‌گرا، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، استاد راهنما: حسین کچوئیان.
5. خراسان فردی (1390). معانی، انگیزه‌ها و پیامدهای گرایش به یگه در شهروندان تهرانی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی، استاد راهنما: ابوتراب طالبی.
6. خسروی، بهناز (1385). بررسی میزان تأثیر شبکه روابط اجتماعی و شیوه زندگی در رفتار دینی افراد (تحلیل عوامل مؤثر در گرایش افراد به رفتارهای نوین دینی در میان ساکنان شهر تهران)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته پژوهش علوم اجتماعی، دانشگاه الزهرا، استاد راهنما: سوسن باستانی.
7. دانایی‌فرد، حسن و زینب مظفری (1387). ارتقای روایی و پایایی در پژوهش‌های کیفی مدیریتی: تأملی بر استراتژی‌های ممیزی پژوهشی، پژوهش‌های مدیریت، سال اول، شماره اول.
8. راد نیکنام، سمانه (1381). اشاعه فرهنگی و فرهنگ‌پذیری (بررسی روز ولنتاین)، نامه پژوهش، شماره 23 و 24.
9. ستوده، هدایت الله (1374). مقدمه‌ای بر آسیب‌های اجتماعی، تهران: نشر آوای نور.
10. شجاعی‌زند، علیرضا (1388). تبارشناسی تجربه دینی در مطالعات دینداری، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، دوره دوم، شماره 6.
11. طالبان، محمدرضا (1391). ارزیابی تجربی نظریه محرومیت در تبیین دینداری، مجله مطالعات اجتماعی ایران، دوره ششم، شماره 1.
12. طالبی دارابی (1391). فرقه‌گرایی جدید در ایران، رساله دکتری، دانشگاه علامه طباطبایی، استاد راهنما: ابوتراب طالبی.
13. عباس‌زاده، محمد (1391). تأملی بر اعتبار و پایایی در تحقیقات کیفی، جامعه‌شناسی کاربردی، سال 23، شماره 45.
14. غلامی‌زاده بهبهانی، شیرین (1385). دینداری‌های موازی؛ مطالعه دلایل جامعه‌شناسانه پیدایش آن، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه الزهرا، راهنما: سارا شریعتی مزینانی.
15. قانعی‌راد، محمدامین (1388). ناامنی هستی‌شناختی زندگی شهری در آثار روشنفکران ادبی، مجله مطالعات اجتماعی ایران، دوره سوم، شماره 2.
16. کاشی، فضه (1389). خود در معنویت‌های جدید، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، استاد راهنما: سارا شریعتی مزینانی.
17. محدثی گیلوائی، حسن (1395). جریان‌های دینی و معنوی بدیع، بررسی و نقد رویکردهای تبیینی، جهت‌گیری‌های هنجارین و راهبردهای عملی»، مجموعه مقالات گزارش وضعیت اجتماعی کشور، جلد دوم، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم: 493 تا 536.
18. مقدس، علی‌اصغر و شفیعه قدرتی (1390). ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻘّﺎدانه ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎی جامعه‌ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻋﻮاﻃﻒ ﺟﺎﻧﺎﺗﺎن ﺗﺮﻧﺮ، ﺗﺌﻮدور ﻛﻤﭙﺮ و ادوارد ﻻوﻟﺮ، فصلنامه جامعه‌شناسی کاربردی، سال 22، شماره 2.
19. ملکیان، مصطفی (1388). درس گفتارهایی در روش‌شناسی مطالعات مقایسه‌ای عرفان، قم: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب.
20. میری، سیدحسن (1390). زمینه‌های اجتماعی گرایش به عرفان‌های نوظهور، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، استاد راهنما: داود پرچمی.
21. ویلسون، برایان و جیمی کرسول (1387). جنبش‌های نوین دینی؛ محدودیت‌ها و امکانات، ترجمه محمد قلی‌پور، مشهد: نشر مرندیز.
22. همیلتون، ملکم (1390). جامعه‌شناسی دین، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: نشر ثالث.

ب) منابع لاتین

1. Hanergraaff,Wouter, j. (1996). New Age religion and western Culture: Esotericism in the Mirror of Secular Thought: New York, E. J. Brill. Leiden.
2. Moberg, David O. (2010). Spirituality Research: Measuring the Immeasurable?,Perspectives on Science and Christian Faith, V. 62, No. 2.
3. Kemper, Theodore D. (1991). Predicting emotions from social relations. Social Psychology Quarterly. Vol. 54. No. 4.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار