قواعد فقهی عدم جواز سیاست‌گذاری‌های تحدید نسل با تحلیل مضمون دیدگاه‌های آیت‌الله خامنه‌ای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق علیه السلام

2 استادیار پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق علیه السلام

10.22034/scs.2023.374296.1379

چکیده

چکیده
سیاست‌گذاری‌های تحدید نسل در سه دهه اخیر موجب کاهش جمعیت و شروع بحران سالمندی در کشور شده است. موضوع این تحقیق تبیین ابعاد فقهی این سیاست گذاری‌هاست؛ زیرا ابعاد فقهی این موضوع برای برخی از سیاست‌گذاران روشن نیست و این ابهام ممکن است در تصمیم‌گیری‌های کلان مسیری در تعارض با فقه و شریعت پیش‌روی آنان نهد. بر این اساس، هدف از نگارش این مقاله در گام اول تبیین موضوع تحدید نسل و سپس استخراج حکم شرعی آن با استناد به قواعد فقهی است تا مشکل مذکور مرتفع گردد. برای تبیین موضوع نیاز است تعریف، آثار و پیامدهای تحدید نسل از دیدگاه خبرگان روشن شود، بدین منظور مراجعه به دیدگاه‌های آیت الله خامنه‌ای به جهت اشراف سیاسی و اجتماعی به موضوع، گزینه‌ای مطلوب است؛ بر این اساس مسئله تحقیق این است که تحدید نسل از دیدگاه مقام معظم رهبری چه تعریف، آثار و پیامدهایی داشته و مطابق این تبیین حکم شرعی آن با استناد به قواعد فقهی چیست؟ این پژوهش با روش کیفی تحلیل مضمون انجام شد، یافته‌ها حاکی است کاهش جمعیت از منظر ایشان سبب تضعیف نظام، ضرر به مسلمین، مساعدت و سلطه دشمن است که بر اساس تحلیل مضمون، قابل تطبیق با قواعد فقهی «نفی سبیل»، «حفظ کیان اسلام»، «حرمت اعانه بر اثم» و «لاضرر» می‌باشد، نتیجة این تطبیق عدم جواز فقهی سیاست‌گذاری‌هایی است که موجب تحدید نسل در کشور می‌شود.
واژ‌گان کلیدی: قواعد فقهی، جمعیت، تحدید نسل، سیدعلی خامنه‌ای.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Jurisprudential rules of the inadmissibility of family-specifying policies by analyzing the content of the statements of Mostahab Rahbari

نویسندگان [English]

  • mohsen morovati sharifabad 1
  • ghorban ahangari kiasari 2
  • mahmood sarafraz 2
  • hadi kazemzadeh 1
1 Researcher of Imam Sadiq Institute of Islamic Sciences
2 Assistant Professor of Imam Sadiq (peace be upon him) Institute of Islamic Sciences
چکیده [English]

Abstract
The policies of generation limitation in the last three decades have led to the reduction of the population and the beginning of the aging crisis in the country. The problem is that some policy makers do not know enough about the Shari'a dimensions of the issue of generation limitation. In order to solve this problem, the issue of generation limitation must be explained first, and then its Shariah ruling should be extracted by referring to the jurisprudence rules. In order to explain the issue, the definition, effects and consequences of generation limitation need to be clarified from the point of view of experts, for this purpose, referring to the views of the Supreme Leader can be the best option; Because they have full respect for the religious, political and social dimensions of this issue. Based on this, the research question is as follows: What is the definition, effects and consequences of generational restriction from the Supreme Leader's point of view, and based on this explanation, what is its Shariah ruling based on jurisprudence? The findings indicate that the decrease in population from their point of view is the cause of weakening the system, harming Muslims, favoring and dominating the enemy, which according to the analysis of the theme, can be matched with the jurisprudence rules of "negating the beard", "protecting the essence of Islam", "sanctity of the donation" and It is "harmless", the result of this adaptation is the impermissibility of policies that limit the generation in the country.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jurisprudential rules
  • population
  • generation limitation
  • position of Supreme Leader
فهرست منابع
قرآن کریم.
‏‫آخوند خراسانی، محمدکاظم (۱۴۰۹ق)‏. کفایۀ الاصول. قم: مؤسسه آل البیت (علیهم‌السلام)‏.
آیت‌اللهی، زهرا و دیگران (1399). مهارت‌های زندگی خانوادگی در آیینه آیات و روایات، قم، دفتر نشر معارف.
ابن منظور، محمد بن مکرم (۱۴۱۴ق)‏. لسان العرب. بیروت: دار صادر.
اصفهانى، فتح‏الله ‌بن محمدجواد (۱۴۱۰ق)‏. قاعده لاضرر. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
انصارى، مرتضى (۱۴۱۵ق)‏. المکاسب. قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى.
انصارى، مرتضى (۱۴۲۸ق)‏. فرائد الأصول. قم: مجمع الفکر الاسلامی.
حرعاملى، محمد بن ‌حسن (۱۴۰۹ق)‏. وسائل الشیعه. قم: مؤسسه آل البیت (علیهم‌السلام).
حسینی، حاتم (1386). درآمدی بر جمعیت‌شناسی اقتصادی ـ اجتماعی و تنظیم خانواده. همدان: دانشگاه ابوعلی سینا.
خامنه‌ای، سیدعلی (1368-1401). «افزایش جمعیت/ تحدید نسل/ فرزندآوری». پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله العظمی امام خامنه‌ای، دسترسی در: https://farsi.khamenei.ir/newspart-index?tid=2630
خامنه‌ای، سیدعلی (۱۳۹۲). «تحدید نسل». پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله العظمی امام خامنه‌ای، دسترسی در: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=21137
خامنه‌ای، سیدعلی (1393). «ابلاغ سیاست‌های کلی جمعیت». پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله العظمی امام خامنه‌ای، دسترسی در: https://farsi.khamenei.ir/news-content?id=26440
‏‫خامنه‌ای، سیدعلی. (۱۳۹۱)‏. اجوبه الاستفتائات. قم: زمزم هدایت.
خمینی، سیدروح ‌الله (۱۳۸۹)‏. صحیفه امام. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (رحمت‌الله‌علیه).
خمینی، سیدروح‌الله (۱۴۲۱ق)‏. کتاب البیع. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (رحمت‌الله‌علیه).
خمینی، سیدروح‌الله (۱۴۲۳ق)‏. تهذیب الاصول. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (رحمت‌الله‌علیه).
محمدداودی، امیرحسین و دیگران (1395)، آمار توصیفی در علوم رفتاری. تهران: روانشناسی و هنر.
شوازی، عباس و حسینی چاوشی، محمدجلال (1379). ارزیابی روش فرزندان خود برای برآورد باروری با استفاده از داده‌های سرشماری 1365 و 1375. نامه علوم اجتماعی، (19)، 105-135.
‏‫شهید ثانى، زین‌الدین ‌بن على (۱۴۰۹ق)‏. منیه المرید. قم: مکتب الإعلام الإسلامی.
طباطبایى، سیدمحمدحسین (۱۳۷۴)‏. ترجمه تفسیر المیزان‏. ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طوسی، محمد بن حسن‌ (۱۴۰۷ق)‏. الخلاف. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
‏‫عمید زنجانی، عباسعلی (۱۳۹۶)‏. قواعد فقه. تهران: سمت.
فاضل موحد لنکرانی، محمد (۱۴۱۶ق)‏. القواعد الفقهیه. قم: چاپ مهر.
فراهیدی، خلیل بن ‌احمد (۱۴۰۹ق)‏. کتاب العین. قم: هجرت.
فیض کاشانى، ملامحسن (۱۴۱۷ق)‏. المحجه البیضاء فى تهذیب الاحیاء. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
کلینی، محمد بن یعقوب (۱۴۲۹ق)‏. الکافی. قم: دارالحدیث.
م‍ق‍دس‌ اردب‍ی‍ل‍ی‌، اح‍م‍د ب‍ن ‌م‍ح‍م‍د‏ ( بی‌تا)‏. زب‍ده‌ ال‍ب‍ی‍ان‌ ف‍ی‌ اح‍ک‍ام ‌ال‍ق‍رآن‌. تهران: المکتبه الجعفریه.
مکارم ‌شیرازى، ناصر (۱۴۱۱ق)‏. القواعد الفقهیه. قم: مدرسه امام امیرالمؤمنین (علیه‌السلام).
ملک افضلی اردکانی، محسن و هاشمی، سیدمحمدعلی (1394). مبانی فقهی سیاست‌های جمعیتی جمهوری اسلامی ایران «با تأکید بر اندیشه‌های مقام معظم رهبری». حکومت اسلامی، (76)، 5-30.
موسوی، سیدمرتضی و جعفری، محمد (1395). رابطه هدایت تشریعی با سیاست‌ها و چالش‌های جمعیتی. معرفت فرهنگی اجتماعی، (29)، 67-90.
موسوى بجنوردى، سیدحسن (۱۴۱۹ق)‏. القواعد الفقهیه. قم: الهادی.
مؤسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی (27/12/۱۳۸۰)‏. بیانات در دیدار کارگزاران نظام [پایگاه اطلاع‌رسانی]. بازیابی 24 بهمن 2022، از: ‪https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3111‎
مؤسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی (18/11/1384)‏. بیانات در دیدار پرسنل نیروی هوایی [پایگاه اطلاع‌رسانی]. بازیابی 24 بهمن 2022، از: ‪https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3330‎
مؤسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی (19/11/1387)‏. بیانات در دیدار فرماندهان و کارکنان نیروی هوائی ارتش [پایگاه اطلاع‌رسانی]. بازیابی 24 بهمن 2022، از: ‪https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=5648‎
مؤسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی (4/3/1393)‏. بیانات در دیدار نمایندگان مجلس شوراى اسلامى‌ [پایگاه اطلاع‌رسانی]. بازیابی 24 بهمن 2022، از: ‪https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=26518‎
مؤسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی (۱۴۰۰، ۲۸ نوامبر)‏. بیانات در ارتباط تصویری با مردم آذربایجان شرقی [پایگاه اطلاع‌رسانی]. بازیابی 24 بهمن 2022، از: ‪https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=49633‎
نائینى، محمدحسین (۱۴۲۴ق)‏. ‌تنبیه الأمه و تنزیه المله‌. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
نراقى، احمد بن محمدمهدى (۱۳۷۵)‏. عوائد الایام فی بیان قواعد الاحکام و مهمات مسائل الحلال و الحرام. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم‏.
 
Aberstadt & Apoorva (2013). On “Fertility deciline in the muslim word: A vertible sea-change, still curiously Unnoticed”.
Attride-Stirling, J. (2001). Thematic Networks: An Analytic Tool for Qualitative Research. Qualitative Research, (1), 385-405.
Braun, Virginia & Victoria Clarke (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2).