خوانش پسااستعماری سفرنامه‌ «آدم‌ها و آیین‌ها در ایران» مادام کارلاسرنا (مورد مطالعه: شهر رشت)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه علوم اجتماعی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

10.22034/scs.2023.380412.1395

چکیده

پژوهش حاضر به‌دنبال واکاوی ماهیت سفرنامه‌نوسی به‌مثابه نوعی دانش مربوط به شرق است. مسأله این است که آیا این دانش سفرنامه‌نویسی از عینیت برخوردار است یا حامل پیش‌داوری‌های نظام‌مند گفتمان شرق‌شناسی است؟ کشف دوگانگی‌ها و تحلیل سلسله‌مراتب حاکم بر آن‌ها مسأله اصلی پژوهش حاضر است. با توجه به کیفی بودن نوع پژوهش، از ادبیات پسااستعماری نه به مثابه چارچوب نظری بلکه برای تفسیر نظری خوانش متن استفاده می‌گردد. روش تحقیق واسازی است که بر اساس طبقه‌بندی هشت‌گانه دیوید بوژه انجام می‌گردد. جامعه‌آماری کتاب سفرنامه آدم‌ها و آیین‌ها در ایران مادام کارلاسرنا است و نمونه پژوهش فصل ۵۳ کتاب (روایت از شهر رشت) می‌باشد که به‌شیوه هدفمند انتخاب شده است. نتایج پژوهش حاکی از وجود تقابل‌های دوگانه شرق و غرب در نمونه مورد بررسی و سلسله‌مراتب حاکم بر آن‌ها بر اساس قاعده کلی فرادستی غرب و فرودستی شرق است. با این همه، صدای معترض زنان و استثنائات موجود در متن موجود امکان نفی پیرنگ‌ مسلط هجوآمیز را فراهم می‌سازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Travelogue, post-colonialism, Deconstruction, east. Rasht, Carla Serena.

نویسندگان [English]

  • Hadi Noori
  • Masoumeh Shadmanfaat
Department of Social Sciences, University of Guilan, Rasht, Iran
چکیده [English]

The present study seeks to analyze the nature of travelogues as a kind of knowledge related to the East. The issue is whether this knowledge of travelogue writing has objectivity or does it carry the systematic prejudices of the Orientalist discourse? Discovering dualities and analyzing the hierarchies governing them is the main problem of the present research. Considering the qualitative nature of the research, post-colonial literature is used not as a theoretical framework but for the theoretical interpretation of reading the text. The research method is deconstruction, which is based on David Boje's eight-point classification. The socio-statistical book of the Travel Book of People and Rituals in Iran by Madame Karlaserna and the sample of the research is Chapter 53 of the book (narrative from the city of Rasht), which was selected in a purposeful way. The results of the research indicate the existence of dual oppositions between East and West in the studied sample and the hierarchy governing them based on the general rule of superiority of the West and inferiority of the East. However, the women's protesting voice and the exceptions in the existing text make it possible to negate the satirical dominant stereotype.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Travelogue
  • post-colonialism
  • deconstruction
  • east. Rasht
  • Carla Serena
فهرست منابع
اکبری­زاده، محسن (1398). تحلیل منطق واسازانه روایت رستم و سهراب. پژوهشنامه ادب حماسی، (15)، 73-92.
انصاری، منصور و درودی، مسعود (1393). مطالعات پسااستعماری، تلاش متن‌محور در جهت وارونه­سازی چشم­اندازها. جستارهای سیاسی معاصر، (12)، 1-23.
بوژه، دیوید (1387). تحلیل واسازی. ترجمه حسن محدثی، وسایل ارتباط جمعی رسانه، (1)، 79-99.
بوژه، دیوید (1394). روایت‌های از یک سازمان داستان­پرداز: تحلیلی پسامدرن از دیزنی به­مثابه یک تامارالند. ترجمه اسماعیل عالی­زاد و نیلوفر باغبان مشیری و عباس جنگ، جامعه، فرهنگ، رسانه، (17)، 143-193.
پری، بنیتا (1388). نهادینه­شدن مطالعات پسااستعماری. ترجمه جلیل کریمی، مجموعه مقالات درباره مطالعات فرهنگی، تهران: چشمه.
پوراحمد جکتاجی، محمدتقی (1355). فهرست توصیفی سفرنامه‌های انگلیسی. تهران: کتابخانه ملی.
تاجیک، محمدرضا (1395). صوفی شالوده‌شکن؛ غزالی و واسازی عارفانه متن. پژوهشنامه علوم سیاسی، (1)، 40-54.
تسلیمی، علی (1388). گزار‌ه‌هایی در ادبیات معاصر ایران. تهران: کتاب آرمه.
جمال­زاده، محمدعلی (1345). خلقیات ما ایرانیان. تهران: کتابخانه فروغی.
جوادی، حسن (1378). ایران از دید سیاحان اروپایی از قدیم­ترین ایام تا اوایل عهد صفویه. تهران: نشر بوته.
حاجتی، سمیه و رضی، احمد (1395). خوانش پسااستعماری رمان جزیره سرگردانی. متن­پژوهی ادبی، (68)، 41-65.
حسنی، زهرا و مهرکی، ایرج (۱۴۰۰). خوانش پسااستعماری خسی در میقات با تکیه بر نظرات فرانتس فانون. زبان و ادبیات فارسی شفای دل، (۷)، 69-۸۴.
حقیقی، شهین؛ فرروزانی، فرزانه؛ محمدی­بدر، نرگس و گرجی، مصطفی (۱۳۹۷). خوانش پسااستعماری شخصیت‌های نمایشنامه ماه عسل اثر غلامحسین ساعدی. پژوهش­های ادبیات تطبیقی، (۳۱)، 64-۸۶.
خمامی‌زاده، جعفر (1379). تاریخ کتابخانه‌های گیلان. قم: پارسایان.
دانش­پژوه، فریدون (1380). سفرنامه تا پخته شود خامی. تهران: نشر ثالث.
دریدا، ژان؛ گریچللی، سایمون؛ لاکلائو، ارنستو و رورتی، ریچارد (1385). دیکانستراکشن و پراگماتیسم. ترجمه شیوا رویگریان، تهران: نشر گام نو.
دهشیری، محمدرضا (1390). از شرق‌شناسی تا مطالعات پسااستعماری، با رویکردی میان‌رشته‌ای در علوم انسانی. مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 3(4)، 61-89.
زارعی، محمدابراهیم و طهماسبی­زاده، ساره (۱۳۹۷). شمایل­شناسی تصویر زن در دوره قاجار با تأکید بر سفرنامه‌ها، نگارگری­ها و عکس‌های برجای مانده از این دوره. زن در فرهنگ و هنر، (۴)، 69-۸۴.
زاگرس‌زند، محمدتقی (۱۳۸۹). بررسی تطبیقی پژوهش­ ایران­شناسی غربی و شرق‌شناسی با تکیه بر بازنمایی فرهنگ مردم ایران در سفرنامه‌های اروپاییان در دوره قاجار. مطالعات ملی، (۱۱)، 154-۱۷۹.
سجادی، بختیار (1398). خوانش پسااستعماری بازنمایی کردها در گفتمان شرق‌شناسانه، مورد مطالعه سفرنامه کلودیوس جیمز ریچ. مطالعات تاریخی‌فرهنگی، (39)، 55-74.
سرتیپ‌پور، جهانگیر (1370). نام‌ها و نامداران گیلان. رشت: گیلکان.
سعید، ادوارد (1382). فرهنگ و امپریالیسم. ترجمه اکبر افسری، تهران: توس.
سعید، ادوارد (1390). شرق‌شناسی. ترجمه لطفعلی خُنجی، تهران: امیرکبیر.
شاکری، سیدرضا (1397). بایسته‌ها و شرایط کاربست واسازی دریدا در نقد متون، نقد و تحلیل کتاب واسازی متون آل‌­احمد. پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه­های علوم انسانی، (2)، 155-171.
شاهمیری، آزاده (1389). نظریه و نقد پسااستعماری. تهران: علمی.
شعبانی، امامعلی و مشایخی جلالی، مریم (۱۳۹۴). اوضاع اجتماعی خلیج فارس در عصر قاجاریه با تأکید بر سفرنامه‌ها. مطالعات فرهنگی و سیاسی خلیج فارس، (۵)، ۱۲۴-۱۰۵.
شیبانی، ژان (1394). سفر اروپاییان به ایران. ترجمه سیدضیاءالدین دهشیری، تهران: علمی ـ فرهنگی.
 شیبانی، فیرزوه (1398). واسازی روایت، خوانشی از نقاشی‌های هانیبال الخاص. پژوهشنامه فرهنگستان هنر، (1)، 27-44.
صفری، سهیلا (۱۳۸۸). آرشیو در سفرنامه‌های ایرانی دوره قاجار (از ابتدای قاجار تا مشروطه). گنجینه اسناد بهار، (۷۳)، 10-۱۴.
صوفی، علیرضا و زاور، علی‌اکبر (۱۳۹۱). سفر زیارتی حج در دوره قاجار بر مبنای سفرنامه‌های رجال دوره قاجاری. تاریخ در آدینه پژوهش، (۱)، 21-۴۸.
فاتحی، سیدحسن؛ میرزایی، فرامرز و سن‌سبلی، بی‌بی راحیل (1395). خوانش پسااستعماری تجربه مهاجرت در رمان انگشتان لولیتا اثر واسینی الاعرج از دیدگاه هومی بابا. پژوهشنامه نقد ادب عربی، (13)، 171-198.
فانون، فرانتس (1355). پوست سیاه صورتک‌های سفید. ترجمه محمدامین کاردان، تهران: خوارزمی.
فخرائى، ابراهیم (1354). سردار جنگل: میرزا کوچک‌خان. تهران: جاویدان.
کرانی، زهرا؛ احمدیان، قدرت و کریمی، جلیل. (1397). تحلیل سفرنامه‌های ایرانیان دوره قاجار از کرمانشاه با رویکرد پسااستعماری. تاریخ­نگری و تاریخ­نگاری، (22)، 123-145.
کریمی، علی (۱۳۸۶). بازتاب هویت فرهنگی ایرانیان در سفرنامه‌های عصر صفوی و قاجاری. زریبار، (۱)، 31-۶۲.
کسروی، احمد (1354). تاریخ مشروطه ایران. تهران: امیرکبیر.
کشاورز، اردشیر (1383). کرمانشاهان در سفرنامه سیاحان. کرمانشاه: نشر طاق بستان.
گاندی، لیلا (1391). پسااستعمارگرایی. ترجمه مریم عالم­زاده و همایون کاکا سلطانی، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
محمدی، الهام و یاقوتی، هدی (۱۳۹۷). تحلیل جامعه‌شناختی خودآگاهی زن در جدال با ساختارهای سنتی و مدرن مورد مطالعه: رمان­های سیمین دانشور. پژوهش­نامه‌ زنان، (۴)، 77-۱۰۰.
ملک‌زاده، مهدی (1383). تاریخ انقلاب مشروطیت ایران. تهران: نشر سخن.
منتظر قائم، مهدی و غلامی، فرزاد (۱۳۹۱). نقد پسااستعماری روایت سریال قهوه تلخ از مدرنیته سیاسی ایرانی: با تأکید بر روش واسازی. مطالعات فرهنگی و ارتباطات، (۲۸)، 122-۱۴۶.
مورتون، استفان (۱۳۹۲). گایاتری چاکراواتی اسپیواک. ترجمه نجمه قابلی، تهران: بیدگل.
مورگیلبرت، بارت (۱۳۸۶). هومی بابا. ترجمه پیمان کریمی، فصلنامه زریبار، (۶۳)، 51-۵۶.
مهروند، احد (1391). بررسی جنبه‌های پسااستعماری نمایشنامه جزئیات اثر سوزان گلاسپل. پژوهش ادبیات معاصر جهان، (3)، 55-73.
مهماندار، سرور (۱۳۹۱). بررسی تطبیقی سفرنامه‌های ایرانی و اروپایی در عصر قاجار بر مبنای هشت سفرنامه. (کارشناسی ارشد). زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.
میرابوالقاسمی، سیدمحمدتقی (1377). گیلان از انقلاب مشروطیت تا زمان ما. رشت: انتشارات گیلان و تالش.
میرزایی، حسین و پروین، امین (۱۳۸۲). نمایش دیگری: جایگاه غرب در سفرنامه‌های دوره ظهور مشروطیت. تحقیقات فرهنگی، (۹)، 77-۱۰۵.
میلز، سارا (1392). گفتمان. ترجمه فتاح محمدی، زنجان: هزاره سوم.
نجومیان، امیرعلی (1395). واسازی عشق در غزلیات سعدی. سعدی­شناسی، (14)، 188-200.
هال، استورات (1386). غرب و بقیه: گفتمان و قدرت. ترجمه محمود متحد، تهران: نشر آگه.
یوسفدهی، هومن (1393) استانداران گیلان از آغاز تا 1357. گیلان: ایلیا.
 
Ashcroft, Bill (2007). Post-colonial Studies reader; The Key Concepts, London: Routledge.
Batubara, A. S. A; Nasution, S. N. & Pratama, D. R. (2020).  Deconstruction Analysis of Characters in Movie Script Zootopia. Journal of Culture, Arts, Literature, and Linguistics, 6(2), 155-164.
Bhabha, Homi k. (1994). The Location of Culture. London: Routledge.
Kumar, R. & Shikha, S. (2018). Deconstruction as a method of Film Criticism. https://www.semanticscholar.org/.
 Lindsay ,C. (1985). Reading Deconstruction. Deconstructive Reading by G. Douglas Atkins. Rocky Mountain Modern Language Association, 39(2), 140-129.