گونه‌شناسی رویارویی انواع خانواده‌های ایرانی با فضای مجازی در دوران شیوع ویروس کرونا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده مدیریت دانشگاه جامع امام حسین علیه‌السلام، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری سیاستگذاری عمومی دانشگاه جامع امام حسین علیه‌السلام، تهران، ایران

3 پژوهشگر دانشگاه جامع امام حسین علیه‌السلام، تهران، ایران

4 دانشجوی کارشناسی ارشد معارف اسلامی و اقتصاد دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، ایران

چکیده

تعریف واحد و جامعی از خانواده که همه‌ی صاحب‌نظران بر آن اجماع داشته باشند وجود ندارد؛ در عین حال قدر متقن آن است که خانواده کوچک‌ترین و در عین حال مستحکم‌ترین واحد اجتماعی محسوب می‌شود. استحکام خانواده امروز دستخوش بسیاری از تحولات از جمله تحولات فن‌آورانه است. فضای مجازی، بستر شکل‌گیری انبوهی از تغییرات در خانواده شده است. کمتر خانواده‌ای، خاصه در دوران اوج بیماری کرونا، در جهان از تعامل با بستر فضای مجازی جا مانده است. تحقیق حاضر پژوهشی کیفی است که با روش تحلیل مضمون، به گونه‌شناسی خانواده‌های ایرانی در دوران شیوع بیماری کرونا با فضای مجازی پرداخته است. مبنای اصلی تحلیل در این تحقیق، توجه به مسئله‌ی «گفتمان» در زمینه‌ی خانواده است و تحوّل در گفتمان خانواده در واقع به‌معنای تحوّل در ساختارها، کارکردها و قوانین خانواده است. یافته‌ها: مهم‌ترین گفتمان‌های مورد تأکید در این پژوهش گفتمان «خانواده‌ی ایرانی-اسلامی» به‌عنوان گفتمان مبنا و گفتمان «خانواده‌ی غربی» به‌عنوان گفتمان تأثیرگذار بر گفتمان مبنا است. همچنین، سه گفتمان خانواده‌ی سنتی، خانواده‌ی کاربرِ پیرو و خانواده‌ی کاربرِ فعال قابل شناسایی هستند. نتایج: بسط عدالت برای پوشش ضعف‌های گفتمان خانواده سنتی در گسترش سواد رسانه‌ای و پوشش کاستی گفتمان خانواده کاربر پیرو در بسط فرهنگ رسانه‌ای است. گفتمان خانواده‌ی کاربر فعال نیز نیازمند رویکردهای حمایتی- توسعه‌ای است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Typology of Different Iranian Families’ Close Encounter with Cyberspace during the Corona Virus Outbreak

نویسندگان [English]

  • Khalil Nooruzi 1
  • Ehsan Mollanouri Shamsi 2
  • Hamed Mollanourishamsi 3
  • َAbolfazl Abdollahi 4
1 Assistant Professor of Management, Imam Hossein University, Tehran,Iran
2 PhD Student in Public Policy, Imam Hossein University, Tehran, Iran
3 Researcher at Imam Hossein University, Tehran, Iran
4 Master student of Islamic education and economics at Imam Sadiq University, Tehran, Iran
چکیده [English]

There is no general consensus among all the experts on one comprehensive definition of the family; however, it is certain that family is the smallest and, at the same time, the strongest social unit. Today, the strength of the family is subject to many changes, including the technological ones. Cyberspace has become the bedrock of mass changes in the family. Few families in the world, especially during the peak of Covid19 pandemic  are left out of the interaction with cyberspace. This study is a qualitative research that, through content analysis method, has dealt with the typology of Iranian families’ encounter with the cyberspace during the outbreak of Corona Virus. The major basis of the analysis is the attention paid to the issue of "discourse" in the field of family and that any change in family discourse actually means a change in the structures, functions, and laws of the family. The most important discourses emphasized in this study are the discourse of "Iranian-Islamic family" as the basis discourse and that of "Western family" as the discourse influencing the basis discourse. Also, three discourses of "traditional family", "follow-up user family”, and "active user family" are identifiable. The expansion of justice in order to cover the weaknesses of the traditional family discourse in the development of media literacy and covering the shortcomings of the follow-up user family discourse is expanding the media culture. The discourse of the active user family also requires the supportive-developmental approaches.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • family
  • cyberspace
  • corona virus
  • cyberspace user
  • justice
قرآن کریم
نهج‎البلاغه
ابراهیم‌پور کومله، س و خزایی، ک (1394)، آسیب‌های نوپدید؛ شبکه‌های اجتماعی مجازی در کمین خانواده‌ی ایرانی، دومین کنگره بین المللی تفکر و پژوهش دینی.
ادواردز، ر & ریبنز مک کارتی, ج. (1390)، مفاهیم کلیدی در مطالعات خانواده، تهران: علم.
آزاد ارمکی, ت. (1392)، جامعه‌شناسی خانواده، تهران: سمت.
آزاد ارمکی, ت., & همکاران. (1391)، هم‌خانگی، پیدایش شکل‌های جدید خانواده در تهران. جامعه‌پژوهشی فرهنگی, 43 - 77.
اسپیلر, ن. (1386)، پیش درآمدی بر سایبرنتیک. فصلنامه هنر.
آوینی, س. (1390)، آغازی بر یک پایان، تهران: واحه.
آوینی, س. (1390)، توسعه و مبانی تمدن غرب، تهران: واحه.
بانکی‌پورفرد, ا., مؤمنی‌راد, ف., & صدری, س. (1396)، عوامل تعالی‌بخش مؤثر در تحکیم بنیان خانواده در آرای مفسران و اندیشمندان معاصر مسلمان، فصنامه فرهنگی تربیتی زنان و خانواده، 69 - 90.
چراغی کوتیانی, ا. (1388)، رویکرد اسلام به چهار کارکرد مهم خانواده، معرفت, 35-54.
خامنه‌ای, س. (1392)، خانواده، تهران: صهبا.
دادگران, س. (1385)، مبانی ارتباطات جمعی، تهران: فیروزه.
رشیدپور, ا (1391)، آیینه‌های جیبی آقای مک لوهان، تهران: سروش.
رلف, ا. (1389)، مکان و بی‌مکانی، تهران: آرمان‌شهر.
ژیلنیتس, آ (1393)، فضا و نظریه اجتماعی، تهران: مدیران امروز.
سورین, و., & تانکارد, ج (1393)، نظریه‌های ارتباطات، تهران: موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
سیاهکلی, ل (1392)، رسانه‌های جدید و قدرت حضور در سطوح گوناگون اجتماعی، مطالعات ماهواره و رسانه‌های جدید, 95 - 106.
طباطبایی, س (1393)، آغاز فلسفه، قم: بوستان کتاب.
طوسی, م. (1385ق)، تفسیر التبیان، قم: دارالکتب العلمیه.
عدلی‌پور, ص., & خاکسار, ف (1391)، شبکه‏های اجتماعی مجازی و بحران هویت (با تأکید بر بحران هویتی ایران)، فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 155 - 176.
غلام‌پور، میثم، آیتی، محسن (1398)، روایت پژوهی ترک تحصیل دانش آموز دختر روستایی، پژوهشنامه زنان، 10(4)، 77-100.
فکوهی، ن., & میردامادی, م (1381)، فضای سیبرنتیک به مثابه فضای شهری: مطالعه موردی شهر تهران، مجله انسان‌شناسی (نامه انسان‌شناسی), 89 - 119.
کاستلز، م (1380)، عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه و فرهنگ، تهران: طرح نو.
کبیری, ز (1391)، بررسی مؤلفه‌های سبک زندگی در سریال ماهواره‌ای «عشق ممنوع»، مطالعات ماهواره و رسانه‌های جدید، 83 - 104.
کلینی, م. ی (1383ق)، اصول کافی، ج6، بیروت: دارالکتب الاسلامیه.
گیدنز, آ (1382)، چشم‌انداز خانواده. آفتاب، 54 - 57.
گیدنز, آ (1386)، جامعه‌شناسی، تهران: نی.
محمدی ری‌شهری، م (1387)، تحکیم خانواده از نگاه قرآن و حدیث، قم: مشعر.
مطهری، م (1390)، مجموعه آثار 19، تهران: صدرا.
نوغانی، م. و (1391) ، تأثیر فیس بوک برکاهش سرمایه اجتماعی پیوندی در خانواده، نخستین کنگره ملی فضای مجازی و آسیب های اجتماعی نوپدید.
 
Afzali Gorouh, M., Azari, H., & Farajiha (2021). Analyzing the Role of Media in Preveing Sexual Abuse of Girls in Cyberspace. The International Journal of Humanities, 28(2), 26-43.
Aufderheide, P. (1993). Media Literacy. A Report of the National Leadership Conference on Media Literacy. Washington: Aspen Institute, Communications and Society Program.
Aytac, P., Demirbas-Celik, N., & Kiracioglu, D. (2019). Effectiveness of family involvement activities in pre-school education. Global Journal of Guidance and Counseling in Schools: Current Perspectives, 9(3), 131-137.‏
Dyreson, M. (2013). The republic of consumption at the Olympic Games: globalization, Americanization, and Californization. Journal of Global History, , 8(2), 256
Kang, J. (1997). Information privacy in cyberspace transactions. Stan. L. Rev, 50.
Livingstone, S. (2004). Media literacy and the challenge of new information and communication technologies. The communication review, 7(1), 3-14.
Livingstone, S, & Van der Graaf, S. (2008). Media literacy. Birmangam: The international encyclopedia of communication.
Richins, M. L. (1987). A multivariate analysis of responses to dissatisfaction. Journal of the Academy of Marketing Science, 15(3), 24-31.
Sanborn, J. (2002). Targeted training. School Administrator, 59(11), 16-19.
Yucedal, B. (2010). Victimization in cyberspace: An application of Routine Activity and Lifestyle Exposure theories. Doctoral dissertation, Kent State University, 31-56.