ارائه ی مدلی برای شناخت آسیب های اجتماعی (با تأکید بر آینده پژوهی اسلامی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد تمام، گروه مطالعات سیاسی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران

چکیده

توجه به پیش­بینی مسایل اجتماعی قبل از وقوع، اقدامی کنش­گرایانه با هدف جلوگیری از آسیب‌های اجتماعی است. در جامعه‌ای مانند ایران که از بافت فرهنگی اسلامی برخوردار است؛ فقدان چارچوب آینده­پژوهی اسلامی برای شناسایی مسائل و آسیب­های اجتماعی خلأ رویکردی بزرگی محسوب می‌شود. بنابراین هدف اصلی این مقاله، ارایه­ی چارچوب آینده­پژوهی اسلامی برای شناسایی آسیب‌های اجتماعی است. این مقاله با استفاده از روش‌های آینده‌پژوهانه؛ تصویرپردازی از آینده و کیفی‌نگری نسبت به نتایج حاصل از روندها و عدم قطعیت‌های آینده مبتنی بر رویکرد کیفی است. گردآوری اطلاعات توصیفی از طریق کتابخانه‌ای و مصاحبه‌ای انجام شده است. داده‌ها نشان می‌دهد؛ برای شناسایی عواملی که موجب شکل‌گیری آسیب‌های اجتماعی می‌شوند، باید در لایه‌های زیرین واقعیت‌های اجتماعی به جستجوی ساختارهای معنایی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و ... پرداخت. نتایج حاصل از پژوهش حاضر نشان می‌دهد؛ هرگونه بررسی، اکتشاف و ارزیابی مسائل آینده­ی جامعه اسلامی ایران، پیامدها و آسیب‌های اجتماعی آن در راستای تدوین راهکارها و راهبردهای مواجه و مدیریت این مسائل در کانون فعالیت‌های آینده­پژوهی اسلامی قرار دارد. بنابراین مدیریت آسیب‌های اجتماعی مستلزم اتخاذ رویکردی آینده‌پژوهانه، در یک چارچوب اسلامی مبتنی بر نظام تدبیر است  که در این پژوهش به شکل نظامند طراحی خواهد شد .
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.Developing a Model for Predicting the Social Harms (with an Emphasis on Islamic Futurology)

نویسنده [English]

  • Mohammad Rahim Eivazi
Full Professor, Department of Political Studies, Shahed University, Tehran, Iran
چکیده [English]

.
Paying attention to anticipating the social issues before they occur is an active action aimed at preventing the social harms. In a society like Iran, with an Islamic cultural context, the lack of an Islamic futurological framework for the identification of the social harms is a terrible absence of approach. Therefore, this paper aims to present an Islamic futurological framework for the identification of social harms.
This paper, using futurological methods, imaging the future, and qualifying the results of the future trends and uncertainties, is based on a qualitative approach. The descriptive data have been collected through libraries and interviews. The data show that in order to identify the factors that cause the social harms to form, the lower layers of the social realities have to be searched for the semantic, social, political, and cultural structures. The results show that any kind of the examination, findings, and evaluation of the future issues of the Islamic society of Iran and its consequences and social harms for formulating the strategies mechanisms to face and manage these issues are at the heart of the Islamic futurological activities. Therefore, managing social harms requires the adoption of a futurological approach in an Islamic framework based on the system of planning, which has been systematically designed in the present study.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic futurology
  • social harm
  • social issue
  • model
قرآن کریم
خمینی، روح الله، صحیفه نور ، جلد 16
دورکیم، امیل (1373)، قواعد روش جامعه­شناسی، ترجمه دکتر علی محمد کاردان، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ پنجم.
سیف اللهی، سیف الله (1381)، جامعه­شناسی مسایل اجتماعی ایران، تهران: موسسه انتشارات جامعه پژوهان سینا.
عیوضی، محمدرحیم(1391)، آینده­پژوهی و مطالعات دینی، دوماهنامه فارابی، شماره 27، خرداد و تیر،
عظیمی، سید علی اکبر(1388)، بازنگری دستگاه نظری آینده­پژوهی در جهان­بینی اسلامی، فصلنامه انتظار موعود، سال 9، شماره 29
عیوضی، محمدرحیم (1388/الف)، ضرورت آینده­پژوهی در مطالعات دینی، کتاب ماه دین (گزارشی از یک نشست: آینده پژوهی و مطالعات دینی)، شماره 144
عیوضی، محمدرحیم (1388/ب) آسیب­شناسی انقلاب اسلامی، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
عیوضی، محمدرحیم و پدرام، عبدالرحیم (1392)، راهبردهای تحقق آینده­پژوهی اسلامی، فصلنامه مطالعات آینده­پژوهی، سال دوم، شماره ششم، 103- 122.
عیوضی، محمدرحیم (1397)، معیاری بر شناسایی آسیب­ها با تأکید بر آسیب­شناسی آینده مسائل اجتماعی، فصلنامه مطالعات اسلامی آسیب­های اجتماعی، دوره 1، شماره 3 - شماره پیاپی 3، 1-28 .
عیوضی محمد رحیم و اینانلو، سلیمان(1398)، شناسایی عوامل و روند‌های مؤثر چالش‌های اجتماعی جمهوری اسلامی ایران در 15 سال آینده، فصلنامه علمی امنیت ملی، دوره 9، شماره 32، 297-329 .
قیومی عباسعلی و نادری­نیا، فرشاد (1391)، نقش آینده­پژوهی در کاهش آسیب­های فرهنگی، همایش هجوم خاموش، جهاد دانشگاهی، 36-26
کاردان، علیمحمد (1378)، فلسفه تعلیم و تربیت (جلد 1)، تهران: انتشارات سمت.
محمدی ری­شهری، محمد(1390)، دانشنامه قرآن و حدیث(جلد پنجم)، قم: انتشارات دارالحدیث.
مطلبی، مسعود؛ کرمی، داود و حسینی، سید محمدرضا (1395)، آینده­پژوهی در مدیریت تهدیدات و آسیب­های سبک زندگی ایرانی-اسلامی، فصلنامه علمی دانش انتظامی زنجان، شماره 21، 99- 125.
 
Dator, James(1996). Futures Studies as Applied Knowledge.  In Richard A. Slaughther, New Thinking for a New Millennium. Routledge, 1996.
Kuosa, Tuomo (2009): Practicing Strategic Foresight in Government: Cases of Finland, Singapore and European Union. RSIS Monograph No. 19. S. Rajaratnam School of International studies of Nanyang Technological University, Singapore. Booksmith.
Rwomire, A. (2001) Social Problems in Africa: New Visions, Westport, Conn: Praeger.