در تجربۀ انقلاب اسلامی وحدت اقوام ایرانی چشمگیر و بی‌سابقه بود. چه چیزی اقوام به غایت متفاوت را به غایت متحد ساخت؟ پاسخ این مقاله آن است که ظهور اصل سامان‌بخش تاریخ ایران و به عبارتی، «میل اتصال جمعی به امر مطلق» در انقلاب ایران آنقدر جاذب و دربرگیرنده بود که توانست وحدت تحیرآور و «مطلقاً بی‌سابقه» اقوام ایرانی را باعث گردد. در واقع، ظهور نامنتظر ارادۀ عمومی اجتماع ایرانی برای اتصال به مطلق، بنیاد تأملات پیرامون ایران در این مقاله است. انقلاب اسلامی به دلیل اینکه یگانه و بی‌سابقه، سراسری و کلی و یکباره و قیام‌گونه است، امری استثنایی است، در این معنا که سرریزِ ناهشیار محتوای یگانۀ تاریخ ایران (ایدۀ مطلق) به درون زمان حال است. در این صورت، تاریخ ایران از طریق انقلاب ایران قابل درک و تعریف می‌شود، نه انقلاب ایران از طریق تاریخ ایران، آنگونه که گرایش‌های پژوهشی رایج متضمن آن هستند. انقلاب ایران زمینۀ سیاسی اجتماعی لازم برای برای تعقل فلسفی دربارۀ تاریخ ایران را فراهم می‌آورد، چراکه انقلاب اسلامی روایتگر پایان صیرورت تاریخ ایران است.
)