شناسایی مؤلفه‌های مؤثر بر سرمایه اجتماعی در مواجهه با بیگانگی اجتماعی (موردمطالعه دانشجویان دانشگاه تهران و دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات)

عادلی نژاد, فاطمه; موسوی, میرطاهر; محسنی تبریزی, علیرضا

شناسایی مؤلفه‌های مؤثر بر سرمایه اجتماعی در مواجهه با بیگانگی اجتماعی (موردمطالعه دانشجویان دانشگاه تهران و دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکترای جامعه‌شناسی فرهنگی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

² استادیارمرکز تحقیقات مدیریت رفاه اجتماعی، دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، تهران، ایران.

³ استاد گروه جامعه شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران ، تهران، ایران

چکیده

هدف مطالعه حاضر شناخت عوامل مؤثر بر ارتقا سرمایه اجتماعی و تأثیر آن در کاهش بیگانگی اجتماعی است. روش این مطالعه ترکیبی و از نوع تودرتو (لانه‌ای) است، جمع‌آوری داده‌ها در بخش کمی و کیفی (پیمایش - پدیدار شناختی) به‌صورت هم‌زمان انجام شد. در بخش کمی با استفاده از دو پرسشنامه بیگانگی اجتماعی و سرمایه اجتماعی داده‌ها از 410 نفر دانشجوی دانشگاه علوم تحقیقات و دانشگاه تهران به شیوه نمونه‌گیری طبقه‌ای نسبتی گردآوری شد، در بخش کیفی با روش نمونه‌گیری هدفمند و مصاحبه نیمه ساختاریافته با 16 نفر و رسیدن به مرحله اشباع نظری، داده‌ها جمع‌آوری گردید. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزارهای SPSS25 & Atlas ti تجزیه‌وتحلیل شد. یافته‌های بخش کمی نشان داد، متغیر بیگانگی اجتماعی با متغیرهای همدلی (0.01) 0.13- و اعتماد (0.001) 0.21- رابطه معنی‌دار و معکوس دارد، از تحلیل یافته‌های کیفی 19 مقوله شامل جهانی‌شدن، تغییر در ارزش‌ها و سبک زندگی، کلیشه‌های جنسیتی، رسانه، آموزش‌وپرورش، ارزش‌های دینی، آموزش عالی، فضاهای عمومی، رفاه اجتماعی، احساس محرومیت نسبی، هنجارهای اجتماعی، خانواده، کفایت اجتماعی، شبکه اعتماد متقابل، حکمرانی خوب، شایسته‌سالاری، مدیریت در بحران، بی‌ثباتی اقتصادی، اشتغال و کسب‌وکار استخراج شد. درمجموع نتایج این مطالعه نشان داد برای ارتقا سرمایه اجتماعی و کاهش آسیب‌های اجتماعی توجه همه‌جانبه به حوزه های اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی باید موردتوجه برنامه ریزان قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.22517081.1400.10.2.5.7

عنوان مقاله [English]

Identifying the Components Affecting the Social Capital When Faced with Social Alienation: A Case Study of the Students of Tehran University and Islamic Azad University, Science and Research Branch

نویسندگان [English]

Fateme Adelinejad ¹
mirtaher mousavi ²
alireza mohseni ³

¹ PhD Student in Cultural Sociology, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

² Assistant Professor, Center for Social Welfare Management Research, University of Social Welfare and Rehabilitation Sciences, Tehran, Iran

³ Professor, Department of Sociology, Faculty of Social Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran

چکیده [English]

This study aims at identifying the factors affecting the promotion of social capital and its impact on reducing social alienation. The method adopted was combined and of nested type and collecting the quantitative and qualitative data (survey - cognitive phenomena) was done simultaneously. The quantitative data were collected through two questionnaires of social alienation and social capital from 410 students of Tehran University and Science and Research Branch of Islamic Azad University through proportional stratified sampling method. The qualitative data were collected through purposive sampling and semi-structured interviews with 16 people until the stage of theoretical saturation. The collected data were then analyzed through SPSS25 & Atlas ti software. The findings of the quantitative data analysis showed that the variable of social alienation has a significant and inverse relationship with those of empathy (0.01) - 0.13 and trust (0.001) - 0.21. Qualitative analysis of 19 categories including globalization, change in values and lifestyle, gender stereotypes, media, education, religious values, higher education, public spaces, social welfare, feelings of relative deprivation, social norms, family, social adequacy, network of mutual trust, good governance, meritocracy, crisis management, economic instability, and employment and business were extracted. Overall, the results showed that in order to promote social capital and reduce social harms, planners should take comprehensive attention to economic, cultural, political, and social areas into their serious consideration.

کلیدواژه‌ها [English]

social alienation
social capital
social trust

مراجع

آرون, ر. (1387). مراحل اساسی سیر اندیشه در جامعه شناسی . تهران : انتشارات علمی فرهنگی.

آزاد ارمکی , ت., & بهار, م. (1377). بررسی مسائل اجتماعی. تهران: موسسه نشرجهاد.

اسدیان, س., & پیری, م. (1390). رابطه بین عملکرد خانواده و کفایت اجتماعی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد سلماس. علوم رفتاری, 25-41.

اکبری, ا. (1383). نقش سرمایه اجتماعی در مشارکت: تأثیر سرمایه اجتماعی بر مشارکت سیاسی و اجتماعی (مطالعه موردی روستای فارسنجاز توابع سنقر). . پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران.

بخارایی, ا. (1394). تحلیلی بر عوامل فرهنگی-اجتماعی موثر بر نابرابری جنسیتی(مطالعه ی زنان متاهل 49-20 سال شهر اصفهان. مجله علمی پژوهشی مطالعات توسعه اجتماعی و فرهنگی, 59-82.

بنی فاطمه, ح., & رسولی, ز. (1390). بررسی میزان بیگانگی اجتماعی در بین دانشجویان دانشگاه تبریز و عوامل مرتبط با آن. جامعه شناسی کاربردی (مجله پژوهشی علوم انسانی دانشگاه اصفهان), 1-26.

پیران, پ. (1392). مبانی مفهومی و نظری سرمایه ی اجتماعی. تهران: چاپ اول نشر علمی.

تقی لو , ف. (1385). بررسی رابطه ی سرمایه اجتماعی و امنیت اجتماعی. فصلنامه مطالعات راهبردی،, 240-257.

توفیقیان فر, ع. ح., & حسینی, س. (1391). بررسی بیگانگی اجتماعی جوانان و عوامل اجتماعی مرتبط با آن. فصلنامه مطالعات جامعه شناختی جوانان, 45-58.

چلبی, م. (1384). جامعه شناسی نظم: تشریح و تحلیل نظری نظم اجتماعی. . تهران: چاپ هفتم . نشر نی.

چلبی, م., & مبارکی , م. (1384). تحلیل رابطه سرمایه اجتماعی و جرم در سطح خرد و کلان. مجله انجمن جامعه شناسی ایران, 3-44.

خواجه نوری , ب., & دهقانی, ر. (1395). مطالعه رابطه بین تعارضات خانوادگی و عزت نفس نوجوانان (مورد مطالعه: دانش آموزان شهر شیراز. علوم اجتماعی, 45-61.

خواجه نوری , ب., پناهی نسب, ص., جهانبازیان, ص., & دامیار , ا. (1395). بررسی رابطه بین سبک‌های والدینی با از خودبیگانگی نوجوانان (مطالعه موردی دانش آموزان دبیرستانی دختر و پسر شهر شیراز درسال 91-1390). علوم اجتماعی, 1-22.

درگاهی, ح., & بیرانوند, ا. (1397). بررسی رابطه آسیب‌های اجتماعی و رشد اقتصادی ایران با تاکید بر سرمایه انسانی در الگوی رشد درون‌زا: رویکرد DSGE. برنامه ریزی و بودجه, 59-100.

رضایی, م., بساطیان , س., & جعفریان, م. (1394). عوامل اجتماعی موثر بر بیگانگی اجتماعی زنان شاغل شهر خرم آباد. مطالعات ملی, 83-99.

رفیعی, ح., موسوی, م., & قاسم زاده, د. (1395). ساخت و رواسازی پرسشنامه سنجش سرمایه اجتماعی درون گروهی و برون گروهی. رفاه اجتماعی, 161-179.

ریتزر, ج. (1386). نظریه های جامعه شناسی در دوران معاصر. تهران : نشر نی.

زاینده رودی, م., خسروآبادی, م., & شکیبایی , ع. (1396). بررسی تأثیرشاخصهای حکمرانی خوب بر توزیع درآمدبا به کارگیری. پژوهشهای رشد و توسعه پایدار (پژوهشهای اقتصادی), 25-52

سامتی, م., رنجبر, ه., & محسنی, ف. (1390). تحلیل تاثیر شاخص های حکمرانی خوب بر شاخص توسعه انسانی مطالعه موردی: کشورهای جنوب شرقی آسیا (ASEAN). پژوهش های رشد و توسعه اقتصادی, 183-223.

سراج زاده, س., قصابی, ر., & چمنی, س. (1391). بررسی رابطه دینداری و بیگانگی اجتماعی (مورد مطالعه: دانشجویان دانشگاه تربیت مدرس. راهبرد اجتماعی فرهنگی, 103-125.

شهریاری, م., & نبوی, س. (1393). علل و پیامد تعارض کار خانواده و بررسی بیگانگی از کار به عنوان یکی از پیامدهای آن. پژوهش های راهبردی مسائل اجتماعی ایران , 45-59.

عباس زاده ، محمد, علیزاده اقدم, م., & اسلامی بناب, س. (1391). بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و آنومی اجتماعی . مطالعات و تحقیقات اجتماعی, 145-172.

عبداللهی , م., & موسوی, م. (1386). سرمایه اجتماعی در ایران؛ وضعیت موجود، دورنمای آینده و امکان شناسی گذار. رفاه اجتماعی, 195-233.

علیزاده اقدم, م., سلطانی بهرام, س., علیزاده اقدم , ف., & بابایی آذر, س. (1394). بررسی ارتباط رسانه های جمعی با بیگانگی اجتماعی مورد مطالعه دانشجویان دانشگاه تبریز. سومین کنفرانس ملی جامعه شناسی و علوم اجتماعی.

غفاری, غ. (1394). گزارش پیمایش ملی سرمایه ی اجتماعی در ایران. تهران: بینا.

غفوری کله, م., & محسنی تبریزی, ع. (1397). تبیین جامعه‌شناختی تاثیر دینداری بر اشکال و موضوعات بیگانگی (از خود، از جامعه و از سیاست) در نزد شهروندان بالغ تهرانی. بررسی مسائل اجتماعی ایران , 185-208.

قنبری, ح., & پورشهریاری, م. (1395). سبک‌های شوخ‌طبعی، هوش هیجانی و کفایت اجتماعی در دانشجویان. اندیشه های نوین تربیتی, 79-108.

کاظمی, ا., & عریضی سامانی, س. (1387). بررسی رابطه بین سبک والدینی مادر با الگوی مصرف سیگار در دانش آموزان. مجله روان شناسی , 104-118.

کریمیان, ع., & غفوری کله, س. (1399). نقش سرمایه اجتماعی در میزان بیگانگی سیاسی شهروندان تهرانی. جامعه شناسی سیاسی ایران, 171-198.

کلارک, و., & کرسول, ج. (1398). روش های پژوهش ترکیبی. تهران : آییژ.

محسنی تبریزی, ع. (1395). روش تحقیق کیفی در مکاتب تفسیری. تهران: اطلاعات.

معینیان , ن. (1396). نگاهی جامعه شناختی به نقش تصورات قالبی جنسیتی در تبعیض شغلی علیه زنان و عوامل زمینه ای موثر بر شکل گیری این تصورات قالبی در فرهنگ ایران. زن و مطالعات خانواده, 163-179.

میری مهرا , م., & میری تبریزی, ع. (1392). بررسی رابطه بین از خودبیگانگی(بحران هویت) جوانان و میزان گرایش آنان به انحرافات اجتماعی (مورد مطالعه جوانان 15 - 29 ساله شهر کرمانشاه). فصلنامه علمی دانش انتظامی67-76.

هزارجریبی, ج., & صفری شالی, ر. (1390). رفاه اجتماعی و عوامل موثر بر آن مطالعه موردی شهر تهران. پژوهش و برنامه ریزی شهری 1-22.

DELLER, S. C. (2010). Rural Crime and Social Capital. Growth and Change, 221-275.

Fisher, E. (2012). How Less Alienation Creates More Exploitation? Audience Labour on Social Network Sites. tripleC: Communication, Capitalism & Critique, 171-183.

Furr-Holden CD, L. M. (2011). The Growth of Neighborhood Disorder and Marijuana Use Among Urban Adolescents: A Case for Policy and Environmental Interventions. Journal of Studies on Alcohol and Drugs, 371-379.

Janis Swenson, T. (2001). Through a Critical Lens: Native American Alienation from Higher Education. ERIC, 1-27.

Kawachi, I. S. (2008). Social Capital and Health. New York: Springer Publication.

Kawachi, I., Kennedy, BP, Wilkinson, RG (1999). "Crime: social disorganization and relative deprivation." Social science & medicine 48(6): 719-731.

Krishna, A. &. (1999). Social Capital Assessment Tool. Instruments of the Social Capital Assessment Tool.

Krisotakis, G. G. (2004). What is social capital and how does it relate to health? International Journal of Nursing Studies, 43-50.

Kuchenkova, A. (2017). "Russian intelligentsia and institutions: trust or alienation? Political sociology.

Lafferty, L. C. (2015). Indicators of social capital in prison: a systematic review. Health & Justice, 3-7.

Lundborg, P. (2005). Lundborg P: Social capital and substance use among Swedish. Social science & medicine, 1151-1158.

Pekkan, N. U. (2019). T The Effect of Social Capital on Work Alination: Sample from Health Sector Employees. 3rd International Scientific Conference on Business and Economics, 1-747.

Safipour, J. (2011). Feelings of social alienation: a comparison of immigrant and non‐immigrant Swedish youth. International Journal of Sociology and Social Policy.

Seeman, M. (1959). On The Meaning of Alienation. American Sociological Association.

Shortt, S. (2004). Making sense of social capital, health and policy. Health Policy, 11–22.

Stiles, B. L., Liu,X,, Kaplan, H,B. (2000). "Relative deprivation and deviant adaptations: The mediating effects of negative self-feelings." Journal of Research in crime and delinquency: 64-90.

Weitzman, E. R. (2005). Risk modifying effect of social capital on measures of heavy alcohol consumption, alcohol abuse, harms, and secondhand effects: national survey findings. Journal of Epidemiology & Community.

Winstanley EL, S. D. (2008). The association of self-reported neighborhood disorganization and social capital with adolescent alcohol and drug use, dependence, and access to treatment. Drug and Alcohol Dependence, 173-182.