کرامت انسان در اسلام، مبنای راهبرد حمایتی تبعیض مثبت در حقوق معلولان؛ الگوی حکمرانی مطلوب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق عمومی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران

2 دانش‌آموخته دکترای حقوق عمومی، دانشکده حقوق و علوم‌سیاسی، دانشگاه تهران

چکیده

 


 

حکمرانی خوب، گفتمان نوینی است که بیشتر با مؤلفه‌هایی مانند قانونمندی، مشارکت، مسئولیت‌پذیری، حقوق شهروندی، و عدالت اجتماعی توصیف می‌شود. تأمین و تضمین حقوق افراد دارای معلولیت ــ‌که ازجمله محروم‌ترین اقشار جوامع انسانی هستند‌ــ می‌تواند از مهم‌ترین شاخص‌های تضمین حقوق شهروندی، عدالت، و مسئولیت‌پذیری حکمرانی به‌شمار آید. در این مقاله تلاش کرده‌ایم با استفاده از روش توصیفی‌ـ‌تحلیلی، ضمن تبیین مفهوم حکمرانی مطلوب، کرامت ذاتی انسان در جهان‌بینی اسلامی را به‌عنوان مبنای مشروعیت‌بخشی برای کاربست سازوکار تبعیض مثبت، به‌مثابه مؤثرترین راهبرد حمایتی در حقوق معلولان، بررسی کنیم و در پایان پیشنهادهایی را در راستای ارتقای حقوق این افراد در چارچوب حکمرانی مطلوب اسلامی در ایران ارائه کرده‌ایم. دراین‌راستا، پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که «کاربست سازوکارهای حمایتی تبعیض مثبت در حقوق معلولان، به‌منظور تأمین عدالت اجتماعی و تضمین حقوق شهروندی ــ‌که از مهم‌ترین شاخص‌های حکمرانی مطلوب اسلامی هستندــ بر چه مبنای مشروعیت‌بخشی استوار است؟» فرضیه اصلی مقاله حاضر این است که «کرامت ذاتی انسان، مبنای مشروعیت‌بخش سازوکار حمایتی تبعیض مثبت در اسلام است.

تازه های تحقیق

 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Human Dignity in Islam, the Basis of Supportive Strategy of Positive Discrimination for the Rights of the Disabled: A Model for Desirable Islamic Governance

نویسندگان [English]

  • Ebrahim Mosazadeh 1
  • Saeed Keikha 2
1 Associate Professor, Department of Public Law, Faculty of Law and Political Science
2 PhD student I,Public Law, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran
چکیده [English]

 


 

Good governance is a new discourse characterized by some core elements such as rule of law, public participation, accountability, citizenship rights, and social justice. Establishing and guaranteeing the rights for the handicapped can be regarded as the most essential indicators being used to show how the citizenship rights, justice, and responsibility are secured by the government. Using a descriptive-analytical method, this paper aims to explicate the notion of good governance and to examine the inherent dignity of human beings in the Islamic world view as the basic framework for justifying the positive discrimination as the most effective mechanism to protect the rights of the disabled. Finally, some suggestions are made to promote the rights of these individuals under the effective governance in Islamic Republic of Iran. The main question of this study was as follows: What are the bases of legitimization of the mechanism of supporting the disabled through positive discrimination to secure social justice and citizenship rights as the key elements of good Islamic governance? The main hypothesis of the study is that human dignity is the basis of legitimizing the supportive mechanism of positive discrimination in Islam.

کلیدواژه‌ها [English]

  • effective government
  • human dignity
  • positive discrimination
  • disabled individuals
 
اعلامیه هزاره ملل متحد، اجلاس هزاره نیویورک 6-8 سپتامبر 2000.
جعفری، محمدتقی (1389)، پیام خرد، تهران: مؤسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
‏‏جوادی آملی، عبدالله (1389)، «اخلاق در نظر و عمل»، دوفصلنامه حکمت معاصر، سال یکم، شماره 1، 28-19.
خلفی، مسلم (1382)، «نگرش برون‌دینی به حقوق بشر (امتناع یا ضرورت؟)»، مجموعه مقالات دومین همایش بین‌المللی حقوق بشر: مبانی نظری حقوق بشر، قم: دانشگاه مفید.
درخشه، جلال؛ شجاعی، جبار (1394)، «شاخص‌های حکمرانی خوب در اندیشه و عمل امام علی(ع)، فصلنامه پژوهشهای علم و دین، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال ششم، شماره 1، 36-17.
دهخدا، علی‌اکبر (1372)، لغت‌نامه دهخدا، ج 12، چاپ اول، دوره جدید، تهران: روزنه.
راسخ، محمد (1384)، «تئوری حق و حقوق بشر بین‌الملل»، مجله تحقیقات حقوقی، سال یازدهم، شماره 41، 83-11.
راغب اصفهانی، حسین‌بن‌محمد (1383)، المفردات فی‌غریب القرآن، ترجمه و تحقیق غلامرضا خسروی حسینی، چاپ سوم، تهران: المکتبه المرتضویه لاحیاء آثارالجعفریه.
صانعی دره‌بیدی، منوچهر (1394)، جایگاه انسان در اندیشه کانت، چاپ دوم، تهران: ققنوس.
طباطبایی، محمدحسین (1374)، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی همدانی، چاپ پنجم، ج‏ 13، قم: اسلامی.
طبرسی، فضل‌بن‌حسن (1380) مجمع‌البیان، ترجمه تفسیر علی کرمی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
عمید، حسن (1389)، فرهنگ عمید شامل: واژه‌های فارسی و لغات عربی مصطلح در زبان فارسی و اصطلاحات علمی و ادبی، تهران: بهزاد.
عیوضی، محمدرحیم؛ مرزبان، نازنین؛ صالحی، معصومه (1396)، «از بررسی حکمرانی خوب تا الگوی حکمرانی پایدار»، فصلنامه راهبرد، سال بیست‌وششم، شماره 85، 85-55.
فاضلیان، سیدمحمدجواد (1389)، «اخلاق اجتماعی کرامت‌محور»، مجله بشارت، شماره 60.
فراستخواه، مقصود (1380)، «واپسین نگرانی‌های پیامبر (ص)»، در: حقوق بشر از منظر اندیشمندان،  گردآوری محمد بسته‌نگار، تهران: انتشار.
فیض، سیدرضا (1387)، «مبانی عرفانی کرامت ذاتی انسان»، مجله اخلاق پزشکی، دوره دوم، شماره 6، 447ـ439.
قاری‌سیدفاطمی، سیدمحمد (1390)، حقوق بشر در جهان معاصر، جلد دوم، چاپ سوم، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش.
قاسمی، حسین (1388)، ترجمه علل الشرایع (شیخ صدوق): اسرار آفرینش در فلسفه احکام، جلد یکم، قم: امین‌الله.
قاضی‌زاده، کاظم (1386)، «کرامت انسان از دریچه دو نگاه» در: اصول و مبانی کرامت انسان، جلد یکم، همایش بین‌المللی امام خمینی(س) و قلمرو دین، تهران: نشر عروج.
قرائتی، محسن (1387)، تفسیر نور، جلد سوم، چاپ پانزدهم، تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
‏‏قرآن کریم.
گرجی ازندریانی، علی‌اکبر؛ طبری، حامد؛ میرمحمدصادقی، مریم (1390)، «تبعیض مثبت: تبعیض عادلانه یا درمان اثرات تبعیض»، مجله تحقیقات حقوقی، شماره 55.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (1383)، حکمرانی خوب، بنیان توسعه، شماره انتشارات 17، 194.
موسی‌زاده، ابراهیم (1390)، «بررسی حقوق انسان از دو دیدگاه غرب و اسلام (رابطة حق و تکلیف در اندیشة حقوقی اسلام)»، فصلنامه حکومت اسلامی، سال شانزدهم، شماره 4، پیاپی 62، 51-33.
ناظمی اردکانی، محمد (1387)، «حکمرانی خوب با رویکرد اسلامی»، مجله علوم انسانی، شماره 76، 128-107.
نصیب، سیدمحمدحسین؛ جهان‌بین، سیدعبادالله؛ جهان‌بین، سیدفخرالدین (1390)، «نگرشی بر وضعیت حقوقی معلولان در ایران (در پرتو حمایت‌های رفاهی و مدنی دولت)»، فصلنامه حقوق اساسی، دوره چهارم، شماره 16.
نوبهار، رحیم (1382)، «دین و کرامت انسانی»، مجموعه مقالات دومین همایش بین‌المللی حقوق بشر: مبانی نظری حقوق بشر، قم: دانشگاه مفید قم.
نهج‌البلاغه.
 
Cane, Peter & Conaghan, Joanne (Editors) (2008), The New Oxford Companion to Law, Oxford University Press.
Gilhooley, Diane (2008), "Positive Discrimination and Positive Action, Times Higher Education", https:// www. timeshighereducation. com/ news/ positive- discrimination-and-positive-action/404799.article.
Levade, Anne (2004), "Positive Discrimination and the Principle of Equality in French Law", Pouvoirs; Special Issue of Positive Discrimination, Vol. 37, No. 111: 55-71.
McNamee, Stephen J & Robert K. Miller (2004), The Meritocracy Myth, New York: Rowman & Littlefield.
Sturm, Susan & Guinier, Lani (1996), "The Future of Affirmative Action: Reclaiming the Innovative Deal", California Law Review, Vol. 84, No. 4: 953-1036. Availably at: https://scholarship.law.berkeley.edu/cgi/ viewcontent.cgi?article=1641&context=californialawreview.
Undp, Governrnce for Sustainable Growth and Equity Report of International Conference, United Nations, New York, 28-30 july 1999.