تبیین ارزش‌های نظری و رفتاری اخلاق علمی در میان دانشجویان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته جامعه‌شناسی (گروه‌های اجتماعی) دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات تهران

2 عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، تهران

3 عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز

چکیده

این مقاله برگرفته از تحقیق پیمایشی است که با هدف توصیف واقعیت‌های مبتنی بر تعارض ارزش‌های نظری و رفتاری اخلاق علمی و تبیین عوامل مرتبط با میزان تعارض ارزش‌ها، با رویکرد تلفیقی بر مبنای نظریه‌های مبتنی بر تعارض نقش، نظریه‌های اخلاقی مبتنی بر قانون جاویدان، نفع‌گرایانه، وظیفه‌گرایی، عدالت توزیعی و آزادی فردی انجام گرفته است جامعه آماری، دانشجویان روزانه دکتری سه رشته گروه علوم پایه، فنی ـ مهندسی و علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی است که۱۹۶ نفر به روش تمام شماری، به‌وسیله پرسشنامه اعتباریافته، با پایایی کلی ۸۱ درصد تحت آزمون قرار گرفتند. نتایج حاکی از آن است که بین سطح نظری و رفتاری ارزش‌های اخلاق علمی دانشجویان تعارض وجود دارد، که ۵۹/۵۴ درصد آنان دارای تعارض بیش از50 درصد و ۴۰/۴۵ درصد، دارای انطباق نسبی بیش از 50 درصد هستند. این تعارض و انطباق نسبی در اخلاق علمی دارای روابط معناداری با عوامل مختلف از جمله: درجه باورهای مذهبی، آگاهی، معرفت و رتبه علمی، نوع رشته تحصیلی، عاقبت‌اندیشی، توجه به نتایج و پیامد رفتاری، احساس مسئوِلیت در انجام درست وظایف تعیین‌شده دانشجویی، انتظار کسب رتبه علمی مطابق با تلاش علمی، ارتقای مراحل تحصیلی، پایگاه اقتصادی، مذهبی و علمی پدر و مادر، پایگاه اقتصادی، مذهبی و علمی خود دانشجویان و چگونگی روابط و مناسبات اجتماعی و اجماع آنان با اساتید است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Explanation of the theoritical and Behavorial Values of Scientific Ethics among Students

نویسندگان [English]

  • Shahla Khalafi 1
  • Mohammad Reza Javadi Yeganeh 2
  • Mehrdad Navabakhsh 3
1 Ph.D. Candidate of Sociology (Social Groups), Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran
2 Member of Faculty, University of Tehran
3 Member of Faculty, Islamic Azad University, Central Tehran Branch
چکیده [English]

This article has been resulted from a field survey; it aims to achieve the realities based on the conflict of theoretical and behavioral values regarding scientific ethics and to explain factors related to the level of the conflict of these values. A combined approach consisting of ethical theories based on survival law, utilititarianism, duty knowing, distributive justice, personal freedom, and conflict theories has been used to study the subject. ;
Methodology used in this study is based on a field survey and its population is composed of PhD students in the fields of humanities, engineering and basic sciences from Shahid Beheshti University. One hundred ninety-six students were chosen by complete enumeration method and they were tested by a questionnaire with total validity of 80%, 81% and 82%. The results showed there is a conflict between the levels of theoretical and behavioral values regarding scientific ethics among students. 54/59 of them show the conflict over 50% and 45/40 of them show the relative conformity over 50%. ;
There is a meaningful relationship (difference) between the students of these three fields (the conflict and the relative conformity) considering various factors, including: level of religious beliefs, awareness, knowledge and scientific level, kind of field of study, foresight, attention to behavioral results, responsibility for doing educational duties properly, achieving scientific rank compatible with effort, scientific promotion, scientific, economic and religious status of parents and students themselves, the quality and the way of their social relationship with their professors.

کلیدواژه‌ها [English]

  • scientific ethics
  • theoretical and behavioral level
  • conflict and relative conformity

الف) منابع فارسی

1. امینیان، صدیقه و آذر اسکندری چراتی (1392). بررسی تعهد کاری استادان و عوامل جامعه‌شناختی مؤثر بر آن، فصلنامه مطالعات جامعه‌شناختی ایران، سال سوم، شماره یازدهم، زمستان1392.
2. آرون، ریمون (1363). مراحل اساسی سیر اندیشه در جامعه‌شناسی، ترجمه باقر پرهام، انتشارات علمی و فرهنگی.
3. بی من، ویلیام (1393). زبان، منزلت، قدرت در ایران، ترجمه رضا مقدم‌کیا، تهران: نشر نی.
4. جباری، حسین و حلیمه رحمانی (1391). تأثیر فرهنگ بر ابعاد اخلاقی دانشجویان حسابداری، اولین همایش ملی حسابداری و مدیریت، 27-28 اردیبهشت 1392.
5. حاجیانی، ابراهیم (1393). جامعه‌شناسی اخلاق (تحلیل وضعیت اخلاق اجتماعی در جامعه ایران)، تهران: جامعه‌شناسان.
6. داورانی، میرحسین (1384). نگرش دانشجویان پزشکی سال اول تا ششم نسبت به انواع خلاف دانشگاهی و سنجش آن به روش غیرمستقیم، پایان‌نامه دکتری، دانشگاه علوم پزشکی خدمات بهداشتی درمانی کرمان.
7. زکریای رازی، محمد (1390). نظریه‌های اخلاقی محمد زکریای رازی، ترجمه محمد رفیعی انتشارات صبح.
8. زمانی، بی‌بی عشرت، امین عظیمی و نسیم سلیمانی (1391). «عوامل مؤثر بر سرقت علمی بر حسب جنسیت و رشته تحصیلی از دیدگاه دانشجویان»، فصلنامه اخلاق در علوم رفتاری، شماره 3.
9. ستوده انواری، ه. و بقایی سرایی، ع (1390). نقش عوامل ساختاری، کنشی و رابطه‌ای در درونی شدن «اخلاق علم» در میان دانشجویان تحصیلات تکمیلی، فصلنامه پژوهش اجتماعی، سال چهارم، شماره 12.
10. سعادتمند، زهره، لیلا لندی اصفهانی و محمدجواد فرهنگ (1390)، بررسی مقررات دانشگاه آزاد اسلامی در بعد مسائل اخلاقی و رفتاری در بین دانشجویان، مجموعه مقالات اولین کنفرانس بین‌المللی شهروند مسئول، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان (اصفهان).
11. سندل، مایکل (1393). عدالت (کار درست کدام است؟)؛ ترجمه حسن افشار، تهران: مرکز، چاپ اول.
12. شربت اوغلی، احمد و گلناز افشار (1389). بررسی نگرش دانشجویان مدیریت (MBA) دانشگاه شریف نسبت به موضوعات چالش برانگیز اخلاقی در حوزه کسب و کار، هشتمین کنفرانس بین‌المللی مدیریت، دانشگاه شریف.
13. شعبانی، زهرا، فراتحلیل تحول اخلاقی در تحقیقات انجام شده طی سال‌های 1365- 1388، پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی، شماره27، زمستان1391.
14. ضرغامی، سعید و عادل رمضانی (1389). مبانی و اصول خلاقی ارتباط استاد با دانشجو بر بنیاد تحلیل تطبیقی و نقد آرای فیلسوفان هستی، راهبرد فرهنگ، شماره هشتم و نهم، زمستان 1388 و بهار 1389.
15. عباس‌زاده، عباس و محدثه محسن‌پور (1391). درک دانشجویان پرستاری از موانع حساسیت اخلاق حرفه‌ای، سومین همایش ملی سهروردی با موضوع اخلاق کاربردی، دانشگاه زنجان، 3 آبان 1391.
16. عباس‌زاده، محمدرضا و محسن معینی‌زاده (1392). بررسی تأثیر تفاوت در ارزش‌های فرهنگی بر درک اصول اخلاقی دانشجویان حسابداری: بررسی تطبیقی در ایران و انگلستان، یازدهمین همایش ملی حسابداری ایران، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده علوم اداری و اقتصادی، گروه حسابداری.
17. علیوردی‌نیا، اکبر و صالح صالحی‌نژاد (1392). بررسی عوامل مؤثر در اقدام به تقلب دانشجویان، فصلنامه اخلاق در علوم رفتاری، سال هشتم، شماره 1.
18. فراستخواه، مقصود (1385). جایگاه و ‌سازوکارهای «اخلاقیات حرفه‌ای علمی» در تضمین کیفیت آموزشی عالی ایران، فصلنامه اخلاق در علوم و فنآوری، شماره 1، زمستان 1385.
19. قاضی طباطبایی، محمود و ابوعلی ودادهیر (1377). سوگیری اخلاقی و هنجاری در پژوهش‌های دانشگاهی، مطالعه تطبیقی امور مربوط به دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه‌های ایران، نشریه ادبیات و علوم اجتماعی دانشگاه تبریز.
20. قانعی راد، محمدامین، ابوالقاسم طلویی و فرهاد خاور (1387). عوامل، انگیزش‌ها و چالش‌های تولید دانش در بین نبگان علمی، فصلنامه سیاست علم و فناوری، سال اول، شماره 2.
21. گدازگر، حسین و محمدباقر علیزاده اقدم (1387). بررسی سوگیری‌های هنجاری نسبت به علم در بین اعضای هیات علمی و نقش آن در تولید علم (مطالعه موردی: اعضای هیات علمی دانشگاه تبریز)، مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان (علوم انسانی)، شماره 1.
22. گیدنز، آنتونی (1388). دورکم، ترجمه یوسف اباذری، تهران: خوارزمی، چاپ دوم.
23. متقی‌نیا، محمدرضا، محمدعلی سپهوندی و عبدالرضا خدری (1392). اخلاق حرفه‌ای در دانشگاه: مبانی نظری، اهمیت و اصول، کنفرانس بین‌المللی مدیریت، چالش‌ها و راهکارها، دانشگاه لرستان.
24. محسنی تبریزی، علیرضا، محمود قاضی طباطبایی و سیدهادی رجایی (1389). تأثیر مسائل و چالش‌های محیط علمی بر جامعه‌پذیری دانشگاهی، فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، شماره 55.
25. محمدزاده، لیلا (1393). شناسایی نقش اصول اخلاق حرفه‌ای در آموزش و هنجارهای علم درارتقای کیفیت نظام دانشگاهی، اولین کنفرانس ملی ارزیابی کیفیت در نظام‌های دانشگاهی تهران، دانشگاه صنعتی شریف، اردیبهشت 1393.
26. موسوی شیری، سیدمحمود و مریم شهرستانی (1392). تأثیر آموزش آیین رفتار حرفه‌ای بر ارزش‌های اخلاقی دانشجویان حسابداری، برگرفته از رساله کارشناسی ارشد حسابداری دانشگاه آزاد اسلامی مشهد، یازدهمین همایش حسابداری ایران، دانشگاه پیام نور.
27. وحدت، رقیه و آژیر، محمد (1388). نقش دانشگاه در فرآیند تولید علم، چالش‌های تولید علم، تهران: پژوهشکده تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام.
28. ودادهیر، ا. ع. و محمود قاضی طباطبایی (1377)، «بررسی عوامل دانشگاهی و دپارتمانی مؤثر بر پیروی دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاهی ایران از هنجارها و ضدهنجارهای علم در دانشگاه تبریز»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه تبریز.
29. ودادهیر، ابوعلی و همکاران (1387). معیارهای رفتار اخلاقی در انجام کار علمی، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، سال سوم، شماره‌های 3 و 4، 1387.

ب) منابع لاتین

1. A. kaklauskas, E. K. Zavadskas, R. Budzevicience, (2010) “Web-Based modal of multiple criteria ethical decision-making for ethical behavior of students”, Journal of Business Economics and Management, Vol. 10 (1).
2. B. Newberry (2004). “The dilemman of ethics in engineering education”, Science and Engineering Ethics, Vol. 10.
3. B. Seitz, J. O,Neill, Partick, (1996). “ethical decision-making and the code of ethics of the Canadian Psychological Association”, Canadian Psychology/Psychologie, Vol. 37.
4. K. F. Helmers, D. Danoff, Y. Steinert, M. Leyton, S. N. Young, (1997) “Stress and depressed mood in medical students, law students, and graduate students at McGill university”, Academic Editione, Vol. 72, No. 8.
5. K. M. Phail, (2001). “The other objective of ethics education: Re-humanising the accounting profession-A study of ethics education in law, engineering, medicine and accountancy”, Journal of Business Ethics, vol. 34.
6. P. C. Hebert, E. M. Meslin, E. V. Dunn, (1992). “Measuring the ethical sensitivity of medical students: a study at the university of Toronto”, Journal of medical ethics, Vol. 18.