حدود مداخله حکومت دینی در فرهنگ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران

2 استاد، دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات، دانشگاه امام صادق علیه السلام، تهران، ایران

چکیده

دیدگاه‌های مختلفی پیرامون حدود مداخلات حکومت و حتی اصل مداخلات آن در حوزة فرهنگ مطرح شده است. مکاتب مختلف، با توجه به تعریفی که از فرهنگ دارند (از محدود کردن فرهنگ به هنر در یک سر طیف تا کلان یا همه‌جاحاضر در نظرگرفتن فرهنگ در سر دیگر طیف) و همچنین با توجه به تعریفی که از حکومت دارند (از نگاه حداقلی به حکومت در یک طرف طیف تا نگاه حداکثری به حکومت در طرف دیگر طیف)، موضع خاصی در این خصوص اتخاذ کرده‌اند. این پژوهش، تلاشی است برای رسیدن به پاسخ این سوال که مداخلات حکومت دینی در حوزة فرهنگ چه حدودی دارد؟ در این پژوهش، برای بررسی مفاهیم، پیشینه بحث و مطالعات نظری، از روش اسنادی استفاده شده است. سپس از طریق روش توصیفی-تحلیلی، حدود مداخلات حکومت دینی در سه سطح نظارت، حمایت و تصدی‌گری در حوزه‌های 1-اقتصاد فرهنگ، 2-اجرای امور فرهنگی و 3-حقوق فرهنگ (سیاست‌گذاری، قانون‌گذاری و مقررات‌گذاری فرهنگ)، تبیین شده است. در شرایط عادی، در حوزه اقتصاد فرهنگ، فقط نظارت تایید می‌شود و در حوزه اجرای امور فرهنگی، فقط تصدی‌گری تایید نمی‌شود، البته در شرایط غیرعادی (عدم تحقق مصالح عمومی)، یافته‌ها متفاوت است که در جمع‌بندی مقاله ذکر شده است. در حوزه حقوق فرهنگ، سطح نظارت و حمایت تایید می‌شود، سطح تصدی‌گری در سیاست‌گذاری کلان و قانون‌گذاری، باید با لحاظ شیب اجتماعی انجام شود و در سیاست‌گذاری خرد و مقررات‌گذاری، با مشارکت سایر ذینفعان انجام شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Government and Culture in Islam (The Extent of Religious Government Intervention in Culture)

نویسندگان [English]

  • Ali Zaroodi 1
  • Hassan Bashir 2
1 PhD Student in Culture and Communication, Imam Sadiq University, Tehran, Iran
2 Professor, Faculty of Islamic Studies Culture and Communication, Imam Sadiq (AS) University, Tehran, Iran
چکیده [English]

There have been different views on the extent of the intervention of the governments, and even the government intervention itself, in culture. Different schools, on the basis of their own definitions of culture (from limiting culture to art at one end of the spectrum to considering it as a macro or omnipresent entity at the other end) and those of government (from a minimal view of the government on one side of the spectrum to a maximum one on the other side) have taken special positions on this issue. This study is an attempt to answer the question of ‘what is the extent of the intervention of a religious government in culture?’ In this research, documentary method has been adopted to study the concepts, background of the research, and the theoretical studies. Then, through descriptive-analytical method, the limits of the intervention of the  religious government in three levels of supervision, support, and being in charge in the areas of (1) economy of culture, (2) implementation of the cultural affairs, and (3) rights of culture (policy making, legislation,  and making regulations on culture have been explained.Under normal circumstances, in the field of the economy of culture, only supervision is approved, while in  implementation of cultural affairs, only being in charge is not approved. Of course, in abnormal conditions (lack of the realization of public interests), the findings are different as they have been mentioned in the summary section. In the field of cultural rights, the level of oversight and support is approved and in the level of being in charge in macro-policy-making and legislation, they should be done in terms of social inclination, and in micro-policy-making and regulations, they should be done with the participation of other beneficiaries.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Religious Government
  • Culture
  • Government Intervention
  • Economy of Culture
  • Cultural Policy making
قرآن کریم.
نهج البلاغه.
اسماعیلی، محسن؛ اصغری، محمدرضا؛ رشیدی، رضا (1393)، تأملی در نظریة منطقةالفراغ از منظر شهید صدر (ره) و نقدها و نقص‌های آن، دانش حقوق عمومی، سال سوم، شماره 8، صص 45-64.
اسماعیلی، محسن (1398, 1 دی)، مصاحبه با موضوع نقد نظریه منطقة الفراغ شهید صدر، (علی زرودی، مصاحبه کننده).
اسماعیلیان، ملیحه؛ ناظمی، امیر (1397)، ارائة الگویی برای نهاد تنظیم گر رسانه‌های نوین صوتی – تصویری بر پایة روش تصمیم گیری پابرجا، مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی، دوره 8، شماره 26، صص 119-136.
اشتریان، کیومرث (1391)، مقدمه ای بر روش سیاست‌گذاری فرهنگی. تهران: جامعه‌شناسان.
الوانی، سید مهدی (1392)، تصمیم گیری و تعیین خط‌مشی دولتی. تهران: سمت.
امام خمینی، سید روح الله (1395)، صحیفة امام، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى(س)، موجود در نرم افزار مجموعه آثار حضرت امام خمینی (س) شرکت رایانه ای نور.
امام خمینی، سید روح الله (1394)، ولایت فقیه؛ حکومت اسلامی، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س).
امامیان، سیدمحمدصادق (1396)، نشست «تنظیم‌گری و بازطراحی دولت»، سی‌وسومین نشست از سلسله نشست‌های گفتگوهای راهبردی در تاریخ 5 بهمن‌ماه 1395 در تالار تدبیر مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری، بازیابی شده در 8 آبان 1398 از http://css.ir/ehlkao.
امامیان، سیدمحمدصادق؛ ذوالفقاری، امیراحمد؛ محمدزاده، احسان و زمانیان، مرتضی (1397)، نظام ملی تنظیم‌گری 1. مفهوم تنظیم‌گری و ارتباط آن با نظام حکمرانی، گزارش دفتر مطالعات اقتصاد بخش عمومی (گروه مدیریت و تشکیلات) مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
باقری‌فرد، محمدحسین؛ توکلی، عبدالله و الوانی، سیدمهدی (1394)، سیاست‌گذاری فرهنگی در دولت دینی، حکومت اسلامی، سال 20، شماره 1، پیاپی 75، صص 173-205.
پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای (1390)، http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=17597 .
پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای (1395)، http://farsi.khamenei.ir/news-content?id=32895.
پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای (1396)، http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=36782.
پرور، اسماعیل (1391)، احکام حکومتی. قم: کتاب فردا.
تاوز، روث (1395)،درآمدی پیشرفته بر اقتصاد فرهنگی، ترجمة احتشام رشیدی و انسیه ابری. تهران: تیسا.
جمشیدی، مهدی (1393)، نظریه فرهنگی استاد مطهری، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
حسینی، سیدشمس‌الدین و شفیعی، افسانه (1386)، تعامل دولت و بازار و رویکرد تنظیم در اقتصاد ایران؛ تاملی در سیاست‌های کلی اصل 44 قانون اساسی، پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، شماره 43، صص 25-60.
حسینی، سیدعلی (1396)، قواعد فقهی فرهنگ و ارتباطات، تهران: دانشگاه امام صادق علیه السلام، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
خندان، علی اصغر و امیری، مسلم (1388)، درآمدی بر نقش فرهنگی دولت دینی، معرفت سیاسی، سال1، شماره1، صص 129-155.
دانایی فرد، حسن (1395)، گفتارهای جدید در خط‌مشی گذاری عمومی، تهران: دانشگاه امام صادق علیه السلام.
دانایی فرد، حسن؛ جوانعلی آذر، مرتضی (1393)، بررسی تطبیقی خردمایة وجود دولت از نگاه نظریه‌های غربی و منابع اسلامی، مدیریت اسلامی، سال 22، شماره 1، صص 41-74.
دانایی فرد، حسن؛ جوانعلی آذر، مرتضی (1395)، «خردمایه دخالت دولت» در گفتارهای جدید در خط‌مشی گذاری عمومی، تهران: دانشگاه امام صادق علیه السلام.
فاضلی، نعمت‌الله و قلیچ، مرتضی (1392)، نگرشی نو به سیاست فرهنگی. تهران: انتشارات تیسا.
قاسمی، فرج الله (1388)، ادلة قرآنی ضرورت حکومت، حکومت اسلامی، سال 14، شماره 3، صص 137-162.
قانع، احمدعلی؛ غیاثی، هادی و قائمی، عباس (1398)، حدود مداخله دولت در فرهنگ در منابع دینی؛ مورد مطالعه: موسوعه امام علی (ع) ، دین و ارتباطات، سال 26، شماره 1، صص 275-302.
قدوسی، حامد (1384)، شکست دولت یا شکست بازار؟، بازیابی شده در 1 خرداد 1398 از: https://tinyurl.com/y5qzy54e .
کاظمی، حجت (1394)، از شکست بازار تا شکست دولت، مناقشه بازارگرایان و دولت گرایان در دوران مدرن، پژوهش سیاست نظری، شماره 18، صص 127-168.
مستخدمین حسینی، حمید (1394)، مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، کار و جامعه، شماره 187، صص 55-69.
نقشه مهندسی فرهنگی کشور مصوب سال‌های 1390 و 1391 شورای عالی انقلاب فرهنگی.
Ansell, C., Torfing, J. (2016). Handbook on Theories of Governance. Cheltenham: Edward Elgar Publishing.
Cheung, A. B. L. (2011). "Policy Formulation" in Badie, B., International Encyclopedia of Political Science. California: SAGE Publications.
Doelker, A. (2010). Self-regulation and co-regulation: prospects and boundaries in an online environment. A thesis for the degree of master of laws in the faculty of graduate studies the university of British Columbia (Vancouver).
McDonough, A., Wekerle, G. A. (2011). "Integrating Cultural Planning and Urban Planning: the Challenges of Implementation", Canadian Journal of Urban Research, 20, 1, 27-51.
McGuigan, J. (2004). Rethinking Cultural Policy. London: Open University Press.
Salmenkaita, Jukka-Pekka; Salo, Ahti (2002). "Rationales for Government Intervention in the Commercialization of New Technologies", Technology Analysis & Strategic Management, 14:2, 183-200.
Shafritz, Jay M., Borick, Christopher P (2008). Introducing Public Policy. New York: Pearson.
Torfing, J., B.G. Peters, J. Pierre and E. Sørensen (2012). Interactive Governance: Advancing the Paradigm. Oxford: Oxford University Press.