الگوی اشتغال بانوان در گفتمان انقلاب‌اسلامی: بررسی و ترسیم هسته‌های گفتمانی از منظر آیت‌الله خامنه‌ای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری اندیشه سیاسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی،تهران،ایران

2 استاد گروه اندیشه سیاسی واحد تهران مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی تهران ایران

3 دانشیار گروه اندیشه سیاسی و مسائل ایران واحد تهران مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی تهران ایران

4 استادیارگروه علوم سیاسی واحد تهران مرکزی دانشگاه آزاداسلامی تهران ایران

چکیده

اشتغال زنان، امکان یا اتباع آن، پس از پیروزی انقلاب‌اسلامی برای زنان درون گفتمان انقلاب و همچنین، برای منتقدان بیرونی آن یک مسئله­ی جدی و سؤال‌بر‌انگیز بوده است. مقاله­ی حاضر با تمرکز بر اعلام مواضع، سخنرانی­ها و آثار آیت‌الله خامنه‌ای به احصاء هسته‌های گفتمانی در عدم یا تجویز اشتغال برای زنان و همچنین، حدود وثغور متصور برای آن می‌پردازد. گفتمان انقلاب‌اسلامی در حوز­ی اشتغال زنان و به ‌طور مشخص صورت‌بندی آن از منظر آیت‌الله خامنه‌ای از جهاتی با گفتمان مدرن در تطابق است و از جهاتی تفاوت­ها یا حتی تناقضات آشکاری دارد که یک سبک زندگی متفاوت را برمی‌سازد. به ‌لحاظ نظری مطالعه­ی حاضر با تکیه بر نظریه­ی الگوی سوم زنانگی آیت‌الله خامنه‌ای و به جهت روش‌شناسی با استفاده از تحلیل گفتمان با رویکرد لاکلا و موف (2001)، ضمن جمع‌آوری داده به روش کتابخانه‌ای، هسته‌های گفتمانی مربوطه را مشخص می‌کند. نتیجه­ی این پژوهش نشان می‌دهد؛ از نظر آیت‌الله خامنه‌ای اشتغال زنان نه تنها امری مذموم نیست؛ بلکه اشتغال و کنش اجتماعی امری لازم برای پیشرفت جامعه­ی اسلامی به حساب می‌آید. پنج هسته­ی اصلی بازشناسایی‌شده در این باب، دغدغه­ی ایشان برای تکامل زن همزمان در سطوح فردی، خانوادگی و اجتماعی را نشان می‌دهد. این هسته‌های گفتمانی بدین شرح‌اند: اشتغال به‌مثابه­ی یک مصداق حقوق انسانی، توافق بلکه لزوم اشتغال زنان معطوف به حفظ سلامت و عزت ایشان، حفظ شئون معنوی و روحی مناسب زنان در اشتغال از جمله خصلت­های عفت و شرافت، تعادل نقش­های خانوادگی اعم از همسری، مادری و تربیت فرزندان و نقش‌پذیری اجتماعی و نهایتاً، عدم اختلاط و مردانگاری در اشتغال زنان. گفتمان احصاء شده، نشانگر عدم ‌اصالت منطق مدرن و فردگرایانه­ی صرف و برابری جنسیتی به معنای شباهت مطلق زن و مرد در عرصه­ی اشتغال است که اساس نگاه‌های فمینیستی و غربی را تشکیل می‌دهند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Women's Employment Model in Iran’s Islamic Revolution Discourse: Examining and Drawing the Discourse Nuclei from Ayatollah Khamenei’s Perspective

نویسندگان [English]

  • Zahra Emami 1
  • Ahmad Bakhshayesh Ardestani 2
  • mohammad tohidfam 3
  • Hojjatollah Darvishpour 4
1 Phd student, Department of Political Thought, Islamic Azad University Central Branch, Tehran, Iran
2 Professor, Department of Political Thought, Islamic Azad University Central Branch, Tehran, Iran
3 Associate Professor, Department of Political Thought, Central Branch,Islamic Azad University , Tehran, Iran,
4 Assistant Professor, Department of Political Thought, Central Branch,Islamic Azad University , Tehran, Iran,
چکیده [English]

Women’s employment, its possibility or subordination, has been a serious and questionable issue for women within the discourse of the revolution as well as for its external critics after the victory of the Islamic Revolution. This paper, with a central focus on   Ayatollah Khamenei's books, positions, and speeches, aims at enumerating the discourse nuclei for permissibility or impermissibility of women’s employment  as well as its perceived limits. As far as women’s employment is concerned, Islamic Revolution discourse from Ayatollah Khamenei's standpoint, specifically its framework, is in some ways in line with modern discourse; however, it is in some other ways different from or even in some aspects in sharp contrast with the latter. Accordingly, Islamic revolution discourse paves the way for a quite different life style. This study— theoretically on the basis of Ayatollah Khamenei's third model of womanhood and methodologically using the discourse analysis approach of Laclau and Moff (2001) and library data collection — introduces the relevant discourse nuclei .The results indicate that in Ayatollah Khamenei's view, women's employment and social action are not only irreprehensible but also necessary for the development of the Islamic society. Five major reidentified nuclei in this regard  show his concern for the simultaneous development of women at the individual, family, and social levels. These discourse nuclei are as follows: employment as an example of human rights, agreement as well as the need for women's employment without any harm to their health and dignity, maintaining the proper spiritual status of women in employment including their chastity and dignity, balance of family roles including spousehood, motherhood, child -rearing, their social imaginary , and finally  avoiding any kind of mixing and masculinity in women's employment.The enumerated discourse reflects the lack of the originality of the modern logic and its being merely individualistic and believing in gender equality, i.e., absolute similarity of men and women in the field of employment, which form the basis of feminist and Western views.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Revolution
  • Ayatollah Khamenei
  • Discourse
  • Women's Employment
  • Family
  • Gender Equality

مراجع

 
 بستان، ح. (1388)، نابرابری و ستم جنسی از دیدگاه اسلام و فمینیسم، قم: زیتون.
جهان‌بزرگی، ا.؛ نبوی، م. و غلامی، ر. (1388)، میزگرد: تحلیل گفتمانی نظریه انقلاب اسلامی، زمانه، 84 و 85, 4-15.
جوادی آملی، ع. (1375)، زن در آئینه جمال و جلال، قم: اسراء.
حر عاملی، م. (بی‌تا)، تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، قم: اهل البیت (ع).
حکیم، م. (1416 ه.ق)، الاصول العامه للفقه المقارن. بیروت: دار الاندلس.
حیدری شیخ طبقی، پ. (1392)، جایگاه اشتغال زنان در الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت، دبیرخانه دومین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت (ص. 803-819)، تهران: مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت.
خامنه‌ای، س. ع. (1371, 9 25)، بیانات در دیدار جمعی از زنان، بازیابی از https://farsi.khamenei.ir/: https://khl.ink/f/2645
خامنه‌ای، س. ع. (1375, 12 20)، بیانات در اجتماع زنان خوزستان، بازیابی از https://farsi.khamenei.ir/: https://khl.ink/f/7284
خامنه‌ای، س. ع. (1376, 7 30)، بیانات در دیدار جمعی از زنان، بازیابی از https://farsi.khamenei.ir/: https://khl.ink/f/2859
خامنه‌ای، س. ع. (1390, 10 14)، بیانات در سومین نشست اندیشه‌های راهبردی، بازیابی از https://farsi.khamenei.ir/: https://khl.ink/f/18453
خامنه‌ای، س. ع. (1392, 2 21)، بیانات در دیدار جمعی از بانوان فرهیخته­ی حوزوی و دانشگاهی، بازیابی از https://farsi.khamenei.ir/: https://khl.ink/f/22536
خامنه‌ای، س. ع. (1396, 2 17)، بیانات در دیدار معلمان و فرهنگیان، بازیابی از https://farsi.khamenei.ir/: https://khl.ink/f/36431
خامنه‌ای، س. ع. (1393, 1 30)، بیانات در دیدار جمعی از بانوان برگزیده کشور، بازیابی از https://farsi.khamenei.ir/: https://khl.ink/f/26155
خامنه‌ای، س. ع. (1396, 12 16)، پیام به کنگره‌ی «هفت هزار زن شهید کشور»، بازیابی از https://farsi.khamenei.ir/: https://khl.ink/f/22138
خیری، ی. (1385)، اشتغال زنان و پیامدهای آن، مباحث بانوان شیعه، تهران: نور.
دهخدا، ع. ا. (1372)، لغت‏نامه دهخدا، تدوین­کنندگان: محمد معین و جعفر شهیدی، تهران: دانشگاه تهران.
زیبائی‌نژاد، م. ر. (1394)، فمینیسم، در حمیدرضا حسنی، اسماعیل آقابابایی، و علیرضا شالباف (تدوین کنندگان)، فمینیسم و دانش‌های فمینیستی: ترجمه و نقد تعدادی از مقالات دایره‌المعارف فلسفی روتلیج (عباس یزدانی، و بهروز جندقی، مترجم)، قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.
زیبایی‌نژاد، م. ر. و سبحانی، م. ت. (1388)، درآمدی بر نظام شخصیت زن در اسلام (بررسی مقایسه‌ای دیدگاه اسلام و غرب)، قم: دار الثقلین.
سعیدزاده، س. م. (1387)، مشاغل زنان در عصر رسالت (2)، قم: موسسه­ی فرهنگی و اطلاع‌رسانی تبیان، بازیابی از https://library.tebyan.net/fa/77435/
صالحی نجف‌آبادی، ن. ا. (1374)، قضاوت زن در فقه اسلامی، در مجموعۀ مقالات کنگره بررسی مبانی فقهی حضرت امام خمینی (س)- مسائل مستحدثه (2) (جلد جلد دوازدهم, ص. 226-267)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س).
طباطبایی حکیم، س. م. (1417 ق.)، مستمسک عروهی الوثقی، قم: دار التفسیر.
طباطبائی یزدی، م. ک. (1409 ه.ق.)، عروهی الوثقی، بیروت: موسسه الاعلمی المطبوعات.
طباطبائی، س. م. ح. (بی‌تا)، المیزان، تهران: بنیاد علمی فرهنگی علامه طباطبائی.
طبرسی، ف. (1406 ق.)، مجمع البیان، بیروت: دار المعرفه.
طوسی، م. (1390 ه.ق.)، تهذیب الأحکام، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
طوسی، م. (بی‌تا)، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار الإحیاء تراث العربی.
عظیم‌زاده اردبیلی، ف. (1391)، اشتغال و مالکیت زنان، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
عظیم‌زاده اردبیلی، ف. و غمامی، ز. س (1391)، مطالعه فقهی- حقوقی اولویت‌سنجی اشتغال و خانه‌داری زنان در نظام حقوقی ایران، مطالعات دولت اسلامی(2)، 39-65.
فخر رازی، م. (1420 ق.)، التفسیر الکبیر، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
فریدمن، ج. (1381)، فمینیسم، (ف. مهاجر, مترجم) تهران: آشیان.
قیطانچی، ا. (1390)، موجهای فمینیسم، تهران: توسعه.
کلینی، م. (1385)، الکافی (جلد 1)، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
گیدنز، آ. (1372)، جامعه‌شناسی، ترجمه: منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.
مجلسی، م. ب. (1404 ه.ق.)، بحارالانوار، بیروت: موسسه الوفاء.
مطهری، م. (1378)، نظام حقوق زن در اسلام، قم: صدرا.
مغنیه، م. ج. (1965)، الفقه علی المذاهب الخمسه، بیروت: دار العلم.
مکارم شیرازی، ن. (1380)، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
موسوی الخمینی، س. ر. ا. (1409 ه.ق.)، تحریرالوسیله، نجف الاشرف: آداب.
نجفی، م. ح. (بی‌تا)، جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام، قم: اهل البیت (ع).
نوری، ح. (بی‌تا)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم: احیاء.
Ahmed, L. (1992). Women and gender in Islam: Historical roots of a modern debate. New Haven: Yale University Press.
Bahramitash, R. (2003). Revolution, Islamization, Women's Employment in Iran. The Brown Journal of World Affairs, 9(2), 229-241. Retrieved from https://www.jstor.org/stable/24590480
Dörfler, T. (2002). Postmodern practices: Beiträge zu einer vergehenden Epoche. Hamburg, London: LIT Verlag Munster.
Dowding, K. (2011). Encyclopedia of power. Thousand Oaks, Calif: SAGE.
Fraser, N. & Bartky, S. L. (Eds.) (2016). Revaluing French Feminism; Critical Essays on Difference, Agency, and Culture. Bloomington & Indianapolis: Indiana University Press.
Galloway, S. D. (2014). The Impact of Islam as a Religion and Muslim Women on Gender Equality: A Phenomenological Research Study. Florida: Nova Southeastern University.
Hyke, B. (2014). Race,Gender andCulthral Politics. Boston: MA.
Mir-Hosseini, Z. (2007). Religious modernists and the woman question. In E. Hooglund, Twenty years of Islamic revolution: Political and social transition in Iran since (pp. 74-95). NY: Syracuse University Press.
Mouffe, C. & Laclau, E. (2001). Hegemony and Socialist Strategy: Towards a Radical Democratic Politics. London, NY: Verso Trade.
Najmabadi, A. (1998). Feminism in an Islamic Republic. In Y. Haddad, & J. Esposito, Islam, Gender, & Social Change (pp. 59-84). NY: Oxford University Press.
Torfing, J. (1999). New theories of discourse Laclau, Mouffe and Zizek. London: Wiley-Blackwell.
 

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 29 آذر 1400
  • تاریخ پذیرش: 30 آذر 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار