واکاوی نشانه شناسی تحول معنای اجتماعی - فرهنگی خانه های‌ شهری همدان در سه دوره قاجار، پهلوی و معاصر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه معماری، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران

2 گروه معماری، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران.

10.22034/scs.2023.374747.1380

چکیده

خانه به عنوان نهادی با عملکرد چندبعدی متأثّر از اجتماع، فرهنگ، آیین‌های مذهبی، اقتصاد و اوضاع محیطی به دنیای مفاهیم و معانی تعلق دارد . امروزه با با دستیابی بشر به فن آوری اطلاعات و پیشرفت در زمینه های ارتباطات و رایانه، تحولاتی را در زمینه های فرهنگی - اجتماعی، سیاسی و اقتصادی رخ داده که باعث بحران فرهنگی و بحران هویت و معناست و این امر موجب ادغام نظام های معنایی، حذف بخش هایی از این نظام ها و در انتها اضافه شدن معناهایی که محصول جهانی شدن هستند. خانه نیز تحت تاثیر این عوامل، معنایی جدیدی به خود گرفته است. روش تحقیق این پژوهش، نشانه شناسی که یکی از روش های رویکرد علوم اجتماعی و بر مبنای سامانه شناخت شناسی تفسیرگراست و به لحاظ نتایج نیز از نوع توصیفی- تحلیلی می باشد. هدف این پژوهش، از نوع کاربردی و در جهت، تدوین مدل مفهومی برای خوانش مناسب متن خانه با روش نشانه‌شناسی لایه‌ای و بررسی تحولات معنای اجتماعی – فرهنگی خانه شهری می باشد. نتایج پژوهش نشان می دهد که خانه متنی است که از مجموعه لایه های متعدد معنایی تشکیل شده است که بر یکدیگر اثر می گذارند. تحول معنایی اجتماعی – فرهنگی نیز در مورد همه فضاها و فعالیت های خانه به طور یکسان اتفاق نیفتاده است، به گونه ای که در برخی فضاها، معنای خانه به کلی تغییر کرده است. در برخی فضاها در امتداد معنای گذشته، معنای جدید شکل تازه ای یافته است و در برخی دیگر همان معنای گذشته در فضاها جاری است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of the semiotics of the evolution of socio-cultural meaning of the urban houses of Hamedan in the three periods of Qajar, Pahlavi and contemporary

نویسندگان [English]

  • Mohammmad Reza Afshari Basir 1
  • Manouchehr Foroutan 2
  • Mohammad Mehdi soroush 1
1 Department of Architecture, Hamedan Branch, Islamic Azad University, Hamedan, Iran
2 Department of Architecture, Hamedan Branch, Islamic Azad University, Hamedan, Iran.
چکیده [English]

Meaning is one of the most important topics in the fields of psychology, sociology, architecture, urban planning, and landscape design today so that in the field of architecture, the place of meanings and the transfer of concepts in size, Form, and performance have been important. The house has a special place in architectural structures. Architecturally speaking, houses belong to the world of concepts and meanings, and if the people who live in it can understand its governing concepts, they can better communicate with that environment. Each and every detail in traditional Iranian houses had its meaning and concept for users, which has made it valuable. Unfortunately, today, with the advent of modernity and the industrialization of societies, the house is seen as a means of temporary use, and this has caused the house to take on a new meaning. This study examines the meaning of home from the perspective of social sciences that pays more attention to the cultural and social aspects of the home. In this approach, one of its methods is the semiotic method. The purpose of this study is to investigate the effective components in creating meaning in a traditional urban house and to develop a conceptual model for proper reading of the text of the house by layered semiotics so that its layers are identified and the objective appearance of the signals network is determined in an interactive context.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Socio-cultural meaning
  • semiotics
  • urban houses
  • Hamadan city
فهرست منابع
آقالطیفی، آزاده و کلیائی، وحید (1397). خانه‌های تاریخی سنندج، خوانش کالبد از دریچه فرهنگ زیست. نشریه صفه، (28)، 111-131.
احمدی، بابک (1386). ساختار و تأویل متن. تهران: نشر مرکز.
امیرسرداری، یاسر؛ فروتن، منوچهر؛ معظمی، منوچهر و محمدی، مریم (1398). برج مسکونی در قاب سینما؛ واکاوی نشانه‌شناختی ساختمان‌های بلند مسکونی در سینمای بعد از انقلاب اسلامی ایران. نشریه علمی ـ پژوهشی باغ نظر، (74)، 17-30.
پناهی، سیامک و رحیمی، رحیم (1398). بررسی نحوه آفرینش فضای معماری با تأکید بر مفهوم نشانه‌شناسی و بینامتنیت نمونه موردی موزه یهود برلین، دانیل لیبسکیند. مجموعه مقالات اولین کنفرانس بین‌المللی مهندسی عمران، معماری و بازآفرینی شهری، تهران.
چندلر، دانیل (1386). مبانی نشانه‌شناسی. ترجمه مهدی پارسا، تهران: انتشارات سوره.
حائری، محمدرضا (1388). خانه، فرهنگ، طبیعت: بررسی معماری خانه‌های تاریخی و معاصر به‌منظور تدوین فرآیند‌ها و معیارهای طراحی خانه. تهران: مرکز تحقیقات مسکن و شهرسازی، وزارت راه و شهرسازی.
حبیب، فرح (1385). کندوکاوی در معنای شکل شهر. نشریه علمی ـ پژوهشی هنرهای زیبا، (25)، 5-14.
حجت، مهدی (1387). درس‌هایی از معماری سنتی ایران، مجموعه گفتارهای اولین و دومین هم‌اندیشی مباحث معماری. اصفهان: سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان.
دانایی‌فرد، حسن؛ الوانی، سید مهدی و آذر، عادل (1383). روش‌شناسی پژوهش کیفی در مدیریت: رویکردی جامع. تهران: انتشارات نشر صفا.
دباغ، امیرمسعود و مختاباد امرایی، مصطفی (1389). تأویل معماری پست مدرن از منظر نشانه‌شناسی. نشریه علمی ـ پژوهشی هویت شهر، (9)، 59-72.
راپاپورت، اموس (1384). معنی محیط ساخته شده؛ رویکردی در ارتباط غیرکلامی. ترجمه فرح حبیب، تهران: نشر شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری.
راپاپورت، آموس (1388). انسان‌شناسی مسکن. ترجمه خسرو افضلیان، تهران: انتشارات کسری.
زارعی، محمدابراهیم؛ حاتمی مجد، فائزه و محمدیان‌منصور، صاحب (1397). خانه‌های قدیمی همدان. تهران: انتشارات نشر طلایی.
سجودی، فرزان (1388). نشانه‌شناسی کاربردی. مقالات اولین هم‌اندیشی نشانه‌شناسی هنر، تهران: فرهنگستان هنر.
سجودی، فرزان (1388). نشانه‌شناسی لایه‌ای و کاربرد آن در واکاوی متن هنری. مقالات اولین هم‌اندیشی نشانه‌شناسی هنر، تهران: فرهنگستان هنر.
سجودی، فرزان (1388). نشانه‌شناسی: نظریه و عمل. تهران: انتشارات علم.
سرمستانی، محمد؛ فروتن، منوچهر و طهوری، نیر (1397). آفرینش شاعرانه در فضای شهری: واکاوی نشانه‌شناختی فضای شهری باغ بلند شیراز. نشریه علمی ـ پژوهشی هویت شهر، (34)، 67-78.
شولتز، کریستیان نوربرگ (1387). معنا در معماری غرب. ترجمه مهرداد قیومی بیدهندی، تهران: نشر فرهنگستان هنر.
شولتز، کریستیان نوربرگ (1388). مفهوم سکونت: به‌سوی معماری تمثیلی. ترجمه محمود امیر یار احمدی، تهران: نشر آگه.
ضیمران، محمد (1383). درآمدی بر نشانه‌شناسی هنر. تهران: نشر قصه.
غفاری، علیرضا (1393). تحلیل ساختار شکل در معماری ایران، از رویکرد نشانه‌شناختی معماری (مطالعه موردی:بازارهای ایران). (رساله دکتری معماری). دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات، تهران، ایران.
قلیچ‌خانی، بهنام (1391). رویکردی تحلیلی به سیر تحول خانه ایرانی در عهد قاجار. (رساله دکتری معماری). دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات، تهران، ایران.
کندلیس، ماندالا (1973م). نقشه‌های قدیمی شهر همدان. همدان: انتشارات دانشگاه بوعلی سینا.
کوپر مارکوس، کلر (1382). خانه نمادی از خویشتن. ترجمه احمد علیقیان، تهران: فصلنامه فرهنگستان هنر.
لنگ، جان (1386). آفرینش نظریه معماری. ترجمه علیرضا عینی‌فر، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
محمدی، مریم (1390). بررسی فرم شهر از منظر نشانه‌شناسی لایه‌های. مجموعه مقالات نشانه‌شناسی مکان به کوشش دکتر فرهاد ساسانی، تهران: نشر سخن.
معماریان، غلامحسین (1387). معماری ایرانی. تهران: انتشارات سروش دانش.
نجومیان، امیرعلی (1387). تحلیل نشانه‌شناختی خانه‌های تاریخی کاشان. نشریه نامه معماری و شهرسازی، سال یکم، (۱).
نیلاندر، اولا (1390). معماری خانه. ترجمه محمدصادق فلاحت، زنجان: انتشارات دانشگاه زنجان.
هایدگر، مارتین. (1381). شعر، زبان و اندیشه رهایی: مقاله (انسان شاعرانه سکنی می‌گزیند). ترجمه عباس منوچهری، تهران: انتشارات مولی.
 
Danesi, Marcel. (2007). The Quest for Meaning: A Guide to Semiotic Theory and Practice, Toronto, University of Toronto Press.
Eco, U . (1995). The search for the perfect language. Blackwell, Oxford, Fontana Press, London.
Jencks, C . (1977). Thed languages of postmodern Architecture, Academy Edition, London.
Peirce, CS . (1998). Pragmatic 7 Pragmatism in Baldwin, JM , Dictionary of Philosophy & Psychology, Vol II, New York.
Rappaport, A. (1973). Australian Aborigines and the Definition of Place in P.Oliver (ed), Shelter, Sign and Symbol. London.
Rappaport, A. (1982). House Form and Culture, Englewood Cliffs 1969.
Rappaport, A. R. E. Kantor (1985). Complexity and Ambiguity in Environmental Design, in American Institute of Planners Journal