آسیب‌شناسی سیاست‌گذاری در ایران؛ با تاکید بر امر اجتماعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی

2 استادیار دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق

10.22034/scs.2023.382049.1400

چکیده

از زمان تکوین دولت شبه‌نوین در ایران، فقدان رویکرد جامع به امر توسعه و سیطره تدریجی خوانش‌هایی از حکمرانی که دولت‌محور و جامعه‌گریز تعریف شده‌اند، موجب از رونق‌افتادن امر اجتماعی شده است. مقاله حاضر که با موضوع «آسیب‌شناسی سیاست‌گذاری در ایران؛ با تأکید بر امر اجتماعی» تهیه‌شده، هدف خود را واکاوی مهم‌ترین عواملی که به طرد امر اجتماعی از حوزه سیاست‌گذاری می‌انجامد قرار داده است؛ امری که با استفاده از نظریه‌های پساتوسعه و بهره‌بردن از مدل نهادی در سیاست‌گذاری اجتماعی و با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی و مطالعات اسنادی دنبال شده است. نتایج این پژوهش بیانگر آن است که به‌لحاظ سیاستی، «کمبود توجه به ملاحظه‌های اجتماعی در سیاست‌گذاری‌های رسمی»، «مقررات‌زدایی در عرصه‌های مختلف»، «کاهش مسئولیت‌پذیری دولت در ارائه خدمات اجتماعی» و «ممانعت از تشکل‌یابی جامعه»، زمینه‌های طرد امر اجتماعی از حوزه سیاست‌گذاری را فراهم آورده‌اند و به‌لحاظ نظری نیز خوانشی خاص از نظریه «تقسیم معرفت»، سیطره «فردگرایی روش‌شناختی»، تقلیل انسان به «انسان اقتصادی»، «بسط منطق سود و زیان به اخلاقی‌ترین حوزه‌های اجتماعی»، تأکید بر «نظم خودجوش و غیرقابل‌فهم نهادهای اجتماعی» و «تفکیک قواعد فرهنگی بین حوزه‌های کوچک و کلان اجتماعی» به امکان‌ناپذیر بودن فهم منطق درونی پدیده‌های اجتماعی و عدم امکان سیاست‌گذاری‌های عمومی در حوزه اجتماعی می‌انجامد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Pathology of policy making in Iran; with an emphasis on the social issue

نویسندگان [English]

  • mohammad taghi zargham afshar 1
  • sina sheikhi 1
  • komeil gheidarlou 2
1 researcher of Parliament Research's Center
2 Assistant professor of Imam Sadiq University
چکیده [English]

Since the formation of the quasi-modern state in Iran, the lack of a comprehensive approach to the issue of development and the gradual dominance of readings of governance that are defined as state-oriented and asocial have led to the prosperity of the social issue and the collapse of the bio-historical logic of the Iranian society. In this article, while using Parsons's four-level theoretical system and with a neo-functionalist approach, using the descriptive-analytical method and using documentary studies, the conceptual revision of the social issue and its separation from other areas have been discussed. It has been explained that the social issue, due to its centrality in the public and "informal" sphere, is different from the political issue, due to the emphasis on factors such as social justice, public satisfaction, and social trust, from the economic issue, and due to relying on relationships, links and objective roles that They are defined against mental patterns, it is distinguished from the cultural thing. Then, by criticizing theories such as "division of knowledge" and the approach of "methodological individualism", it deals with the most important theoretical causes and the approach that leads to the rejection of the social issue from the theoretical field and its marginalization from the policy-making position, and finally shows the mechanism that is defined. How can we witness the formation of social governance by considering social strains in policy making.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Social issue
  • Social policy
  • Market system
  • Development
فهرست منابع
اباذری، یوسف و ذاکری، آرمان (1398). سه دهه همنشینی دین و نئولیبرالیسم در ایران، تهران: نشر ارغنون.
اکبری، رضا (۱۳۹۶). آموزه‌های نظام برنامه‌ریزی فضایی کره‌جنوبی به‌منظور کاربست در شرایط ایران، مجله علمی «آمایش سرزمین»، (16)، 29-55.
امیدی، رضا (۱۳۹۵). تحولات سیاست‌گذاری اجتماعی در عصر پهلوی: فرازوفرود رابطه دولت و ملت. تهران، نشریه علمی (وزارت علوم)، (28)، 151-192.
ای. کی (۱۳۹۸). تکامل نهادها و ایدئولوژی‌های اقتصادی.‌ ترجمه سهراب بهداد، تهران: نشر آگه.
بازگشا، حمیدرضا (1397). زمین از آب تهی شد، وقتی همه خواب بودند؛ نقش قوانین در روزهای دشوار کمبود آب ایران. روزنامه ایران، سال بیست و چهارم، شماره 6774، 18/2/1397.
باقری، یاسر (۱۳۹۹). نظام نااجتماعی (مناسبات قدرت و سیاست‌گذاری اجتماعی در ایران پساانقلاب). تهران: نشر نی.
تاج مزینانی، علی‌اکبر؛ غفاری، غلامرضا و باقری، یاسر (۱۳۹۶). وضعیت زمان، مسئله‌بودگی و صورت‌بندی سیاست‌گذاری اجتماعی. فصلنامه برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، سال هشتم، (۳۳).
جونز، ویلیام تامس (1394). خداوندان اندیشه سیاسی. ترجمه علی رامین، تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.
راتبارد، ماری، (۱۳۹۲). قدرت و بازار. ترجمه وحیده رحمانی و متین پدرام، تهران: نشر دنیای اقتصاد.
رجایی، فرهنگ (۱۳۷۲). تحول اندیشه سیاسی در شرق باستان. ترجمه بزرگ نادرزاد، تهران: نشر قومس.
روزنامه همشهری (۱۳۹۶). شماره 1103، به نقل از برنامه ملی مبارزه با فقر.
روشه، گی (۱۳۷۶). جامعهشناسی تالکوت پارسونز. ترجمه عبدالحسین نیک‌گهر، تهران: تبیان.
زائری، قاسم و نریمانی، آرش (۱۳۹۹). نفی امر اجتماعی: برآمدن گفتارهای فردگرایانه در ایران پساجنگ (روان‌شناسی موفقیت، عرفان‌گرایی و انسان اقتصادی). مجله مطالعات جامعه‌شناختی، (۵۶).
سازمان برنامه و بودجه (1355-1327). قوانین برنامه عمرانی اول، دوم سوم، چهارم و پنجم کشور.
سالنامه‌های آماری کشور (بخش‌های مسکن، آب، هزینه و درآمد خانوار)، سال‌های 1355، 1365، 1370، 1380، 1395.
شکور، علی؛ زنگی‌آبادی، علی و کریمی قطب‌آبادی، فضل‌اله (۱۳۹۳). ضرورت‌ها و دلایل تقسیمات استانی در ایران با رویکرد منطقه‌ای (مطالعه موردی استان فارس). فصلنامه علمی‌پژوهشی برنامه‌ریزی منطقه‌ای، (15)، 1-12.
عادلی، محمد (1400). مسائل و چالش‌های بیرونی و درونی انجمن‌های حرفه‌ای و صنفی در ایران. تهران: نشر مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه جهاد دانشگاهی.
عالی‌زاده، اسماعیل (1394). بازتاب توسعه اجتماعی در برنامه‌های توسعه جمهوری اسلامی ایران (برنامه‌های اول تا پنجم). فصلنامه علوم اجتماعی، (70)، 123-166.
غنی‌نژاد، موسی (۱۳۷۶). معرفت‌شناسی علم اقتصاد. تهران: مؤسسه عالی پژوهش در برنامه‌ریزی و توسعه.
غنی‌نژاد، موسی (1381). درباره هایک. تهران: نگاه معاصر.
فلیک، اووه (۱۳۹۲). درآمدی بر تحقیق کیفی. ترجمه هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
فیتزپتریک، تونی (۱۳۸۱). نظریه رفاه: سیاست اجتماعی چیست. ترجمه هرمز همایون‌پور، تهران: انتشارات مؤسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی و گام نو.
قدیری اصل، باقر (1387). سیر اندیشه اقتصادی. تهران: مؤسسه چاپ و نشر دانشگاه تهران.
قوتی سفیدسنگی، علی و فراشیابی، حسین و حسن‌زاده، حسین (1396). بازتاب توسعه اجتماعی در قوانین برنامه‌های پنجگانه توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران. فصلنامه توسعه اجتماعی، (12)، 151-184.
کاتوزیان، محمدعلی (1398). آدام اسمیت و ثروت ملل. تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.
کرایب، یان (۱۳۸۱). نظریه اجتماعی مدرن، از پارسونز تا هابرماس. ترجمه عباس مخبر، تهران: آگه.
متقی، سمیرا (1395). واکاوی شاخص‌های توسعه اجتماعی ایران (رویکردی بر برنامه‌های توسعه). مجله مطالعات اجتماعی ایران، (2)، 183-205.
محمدپور جابری، مرتضی (۱۳۹۳). تقسیمات سیاسی فضا و تعادل در نظام شهری منطقه (مطالعه موردی تقسیم استان خراسان). پژوهش‌های جغرافیایی برنامه‌ریزی شهری، 2(4)، 559-577.
مِی، مارگارت (۱۳۹۱). نقش مطالعات تطبیقی در سیاست اجتماعی، در مارگارت می، پیت الکاک و کارن راولینگستون، کتاب مرجع سیاست‌گذاری اجتماعی. ترجمه محسن قاسمی، علی‌اکبر تاج مزینانی و مرتضی قلیچ، جلد دوم، تهران: انتشارات امام صادق (علیه‌السلام).
وان، کارن ایورسن (۱۳۸۵). علم اقتصاد اتریشی. ترجمه غلامرضا آزاد ارمکی و امیر آزاد ارمکی، تهران: نشر نی.
وصالی، سعید و امیدی، رضا (۱۳۹۳). سیاست‌گذاری اجتماعی: زمینه‌ها و رویکردها. نشریه برنامه‌ریزی و بودجه، ۱۹(۱).
ویژه‌نامه بحرانی مالی و اقتصاد مقاومتی ماهنامه قلمرو رفاه (1395). سال دوم، شماره 15.
هانت، ای. کی. (۱۳۹۸). تکامل نهادها و ایدئولوژی‌های اقتصادی. ترجمه سهراب بهداد، تهران: نشر آگه.
 
Acock, P.; Erskine, A. & May, M. (2002). The blackwell dictionary of social policy. Oxford: Blackwell.
Dani, A. & Hann, A. (2008). Inclusive state: Social policy and structural inequalities. Washington DC: the world Bank.
Gouph, I. (2004). Social policy recimes in the developing world. In P. Kennett (Eds), Cheltenham: Edward Elgar.
Jordan, B. (2010). What`s wrong with social policy and how to fix it. Cambridge: Polity.
Moghadam, V. (2006). Gender and social policy: Family law and womans economic citizenship in the Middle east. New york: Palgrave.
Sjoberg, G. (1965). The Pre-Industrial City. Glencoe: Illinois.